Kijk en luister naar een eerste thematische presentatie van een thema uit het INBO Rapport ‘Analyse van de mogelijkheden voor bos- en natuurontwikkeling in het klei-ontginningsgebied van Rumst en Boom na sanering en grondberging’.

In Deel I toont Luc De Keersmaeker beknopt de conclusies van de onderzoekers over de ecologische waarde van het huidige landschap. 
Klik voor dit eerste filmpje:

Kijk en luister naar een derde presentatie van een thema uit het INBO Rapport.

INBO onderzoeker Luc De Keersmaeker vertelt hierin hoe de kleiputten opnieuw bebost kunnen worden en hoe het landschap er met de juiste ingrepen verder kan ontwikkelen tot een duurzaam groen gebied.

Effecten van geluidsverstoring voor omwonenden

Om de onderstaande beoordelingen goed te begrijpen en te kunnen inschatten, zijn er vooraf 3 belangrijke opmerkingen te maken:

Tijdens de ontbossing

De werken van ontbossing zullen aanleiding geven tot geluidsemissies. De ontbossing zal gebeuren met harvesters. Een harvester is een zelfrijdende houtoogstmachine om bomen in één arbeidsgang te vellen, te onttakken, te korten en te stapelen. De geluidsproductie van een harvester is lager dan die van een motorzaag en produceert minder hoge tonen. Een motorzaag is hoorbaar tot op honderden meters afstand, een harvester tot ongeveer 100 m. Meestal wordt de aanwezigheid van een harvester verraden door de hoge tonen van de velzaag die in werking treedt, een typisch geluid. Doordat de productiviteit van een harvester vele malen hoger ligt dan die van een ploeg arbeiders met motorzagen, is de verstoringtijd in het bos aanzienlijk korter bij de inzet van een harvester.  In de praktijk slechts enkele dagen per ontbossingsfase.

Er zullen geen hakselaars worden ingezet. Alle takhout en bladeren blijven ter plaatse en worden afgedekt met bodemmateriaal tijdens de werken. Hierdoor wordt ook de geluidshinder die hiermee gepaard gaat, vermeden.

Tijdens sanering en creatie nieuwe morfologie

De sanering en creatie van het nieuwe landschap gebeuren met machines die geluid produceren. De werken zullen ca. 7 à 8 jaar duren. Het materieel dat hierbij zal worden ingezet zijn (rups)kranen en dumpers. Van al deze bronnen zijn de geluidsemissies bekend door vele eerdere studies en MER’s.

Op de kade langs de Rupel zullen er maximum 2 kranen in werking zijn om de grond van het schip naar de dumpers te laden. De dumpers rijden dan via een werfroute naar het projectgebied waar de gronden worden gestort. Een kraan of wiellader egaliseert, verdicht en profileert deze gronden.

De opvulactiviteiten zullen zeker een effect hebben op het omgevingsgeluid, afhankelijk van de locatie van de activiteiten in het projectgebied.

1. Aan de oever van de Rupel wordt tijdens het laden een LAeq,1h van +/- 45 dB(A) (*) verwacht. Door industrie en verkeer op de Nieuwstraat / Kapelstraat bedraagt het omgevingsgeluid aan de oever van de Rupel echter nu al meer dan 45 dB(A).

2. In het projectgebied is vooral de ligging van de hoofdwerfroute van belang. Deze zal op minstens 200 m van de woningen in de Bosstraat/Nachtegaalstraat liggen. Toch wordt het effect van geluid hier als verwaarloosbaar tot beperkt negatief beoordeeld. Dit omdat het omgevingsgeluid stijgt maar er anderzijds toch voldaan is aan de bepalingen van VLAREM II.

Er zal op minder dan 200 m van de woningen langs de Bosstraat/Nachtegaalstraat geen werfweg liggen maar er zal wel degelijk gewerkt worden. In dit segment van het te saneren gebied zal het asbeststort als eerste gesaneerd worden. Tijdens de sanering van dit deel is er tijdelijk geluidshinder te verwachten voor de Bosstraat/Nachtegaalstraat.

Er is in het landschapsontwerp een zogenaamd “balkon” voorzien dat gemiddeld 5 m hoger zal liggen dan de Bosstraat en veel hoger dan de dieper in de kleiputten gelegen delen.  Dit balkon zal volgens de geluidsdeskundige fungeren als geluidsberm en zo het geluid van de werken dieper in het gebied dempen. Door het balkon kan voor Bosstraat/Nachtegaalstraat de geluidshinder dus beperkt worden tot een zeer tijdelijke situatie (in casu beperkt tot de sanering van de zone vlakbij de straat).  Belangrijk is dan ook dat het Bosstraat-Balkon meteen wordt aangelegd tijdens de sanering van het asbeststort.

3. Door de 32 dumperbewegingen per uur wordt voor de werfroute vooral ter hoogte van de woningen in het Molleveld/Kapelstraat geluidshinder verwacht indien geen extra maatregelen worden genomen. Door de passerende dumpers stijgt het omgevingsgeluid tot 48 à 52 dB(A) zodat er niet meer voldaan wordt aan de bepalingen van VLAREM II. Om het effect van aanzienlijk negatief (-3) tot minstens beperkt negatief (-1) te milderen moet de werfweg naar de woningen worden afgeschermd met een gronddam die minstens 6 m hoog is. Deze gronddam kan beginnen ten zuiden van de Kapelstraat (langs de tunnel) tot 100 m ten noorden van de Kapelstraat en zal zo dicht mogelijk tegen de eigenlijke werfweg worden aangelegd, met bij voorkeur een steile zijde langs de werfweg. De ligging van de gronddam vind je terug op de figuur hieronder.

Voor de overige woningen aan de Kapelstraat en het Boonhof worden geen overschrijdingen van de milieunorm voor geluid verwacht.

Situering gronddam t.h.v. Molleveld/Kapelstraat.

Effecten van geluidsverstoring op dieren

Tijdens de werken zal er door het gebruik van allerlei werfmachines een geluidstoename zijn. Deze geluidsverstoring zal voornamelijk discontinu en niet-permanent zijn. Net als bij de mens is geluidsverstoring voor dieren een “subjectieve” ervaring die door verschillende soorten anders wordt opgevat, of waarbij gewenning kan optreden. Het gebied kan als kwetsbaar tot zeer kwetsbaar voor geluidsverstoring worden beschouwd (aanzienlijk negatief effect).

Om de verstoringstijd zo kort mogelijk te houden, zal de ontbossing gebeuren met harvesters en er zullen geen hakselaars worden gebruikt. Zie hierboven.

De ontbossing wordt uitgevoerd buiten het uitgebreide broedseizoen – dat wil zeggen buiten de periode van 15 maart tot 30 augustus. Hiermee wordt de impact op zowel broedvogels (officieel broedseizoen: 15 maart – 30 juni) als de impact op eventuele (maar in het projectgebied niet verwachte) kraamkolonies van vleermuizen (voornamelijk juli tot half augustus) voorkomen.

Ook het heien van buispalen en damwanden tijdens de bouw van de tijdelijke overslaginfrastructuur moet gebeuren buiten het uitgebreide broedseizoen – dat wil zeggen buiten de periode van 15 maart tot 30 augustus.

In het algemeen kan er gesteld worden dat de fauna binnen het projectgebied ingevolge de werken gedurende 7 à 8 jaar een geluidsverstoringseffect zal ondervinden boven de verstoringsdrempel voor bosvogels van 43 dB(A).

Tijdens de werkzaamheden zal het kleiputtengebied zijn functie als broed- en overwinteringsplaats deels verliezen. Het zwaartepunt van het inrichtingsgebied en de aanvoerroute doorheen Molleveld liggen eerder aan de westelijke rand van het projectgebied waardoor geluidsverstoring ter hoogte van de noordelijke plas, het bos van Terhagen, het plassengebied van Natuurpunt en de meer oostelijk gelegen plassen en kleiputten, veel beperkter tot onbestaande zal zijn. Al deze gebieden zullen dan ook kunnen fungeren als toevluchtplaatsen voor de fauna tijdens de werkzaamheden.

Aan de aannemer zal worden opgelegd bij de reliëfaanleg maximaal rekening te houden met verstoringsgevoelige gebieden in de omgeving en in die situaties maximaal te werken buiten het uitgebreide broedseizoen.

Indien werken niet volledig ingepland kunnen worden buiten het broedseizoen, moeten ze starten vòòr het uitgebreide broedseizoen (d.w.z. voordat broedvogels er zich nestelen) en continu doorlopen.

(*) 

De dB(A) is de eenheid, afgeleid van de gewone decibel, die de geluidssterktes corrigeert voor de gevoeligheid van het menselijk oor.

De LAeq,1h: Om het verkeersgeluid te evalueren gebruikt men meestal niet de maximum voorkomende geluidsniveaus, maar wel het energetisch gemiddelde geluidsniveau gedurende een zekere periode (hier gedurende 1 uur, 1h). 

Omdat geluid werkt volgens een logaritmische schaal en het voor veel mensen moeilijk zich iets voor te stellen bij de verschillende geluidsdrukniveaus is hieronder een tabel opgenomen met de beschrijving van een aantal geluidsniveaus:

LAeq in dB(A)

Waarneming

Voorbeelden

130

pijngrens

straalmotor op 25 m

120

oorverdovend

motor met vrije uitlaat

110

onuitstaanbaar

knetterende motor
cirkelzaag

100

intens

compressor
buitenboordmotor
drilboor

90

zeer luid

moto
vrachtwagen
dieselmotor
koffiemolen op 1m

80

luid

fabriek
station
wekker op 0,60 m
bromfiets

70

redelijk luid

auto
stofzuiger op 3 m

60

reeds hinderend

stromend water
wasmachine op 3 m

50

Gematigd

luide stem
een veld in de zomer
(vogels, insecten)

> 45

Huidig geluidsniveau langs de oever van de Rupel ten gevolge van industrie en verkeer langs de Kapelstraat / Nieuwstraat

40

zeer gematigd

normale stem
rustige ontspanningszaal

30

zwak

gefluister
zacht stemgeluid

Op 4 februari kwam de Stuurgroep voor de 25 ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Het MER, milieueffecten rapport, voor de sanering en de herinrichting van de kleiputten werd in december goedgekeurd. Onafhankelijke experten onderzochten de impact van de sanering en inrichting van het nieuwe landschap op de omgeving. We gaan hier dieper in op de effecten die de sanering en de heraanleg hebben op het water in het kleiputtengebied.

Situering bronpercelen verontreiniging anionen en kationen in grondwater.

Dit zijn de belangrijkste conclusies:

Grond- en oppervlaktewater
Met de sanering worden 2 historische stortplaatsen en het tussenliggende gebied en ook de verontreiniging van het (grond)water over het volledige inrichtingsgebied aangepakt.
De waterkwaliteit, zowel van grondwater als oppervlaktewater, werd in de INBO studie als slecht beoordeeld.
Aangezien de zones met hoogste concentraties anionen en kationen worden afgedekt en het hemelwater boven deze zone gecontroleerd afgevoerd wordt, zal er minder uitloging optreden en zal dit een positief effect hebben op de kwaliteit van het water dat de site richting Rupel verlaat.


Waterhuishouding
Met de sanering en de creatie van de nieuwe morfologie zal het huidige afwateringssysteem in het projectgebied gewijzigd worden. Het projectgebied zal volledig afwateren naar de Rupel. Het grondwater zal zich door de sanering en de creatie van een nieuw landschap op veel plaatsen dieper bevinden dan vandaag het geval is. Het projectgebied zal hierdoor over grote delen duidelijk droger worden. Lokaal zal echter water stagneren zodat vochtige plaatsen en open waterpartijen zich kunnen ontwikkelen. Natte zones hebben immers een meerwaarde voor fauna en flora. In de nieuwe morfologie worden de lager gelegen gebieden rondom de noordelijke plas natter.

De drainagegracht zal niet langer afstromen in de lager gelegen zones rond de noordelijke plas. Deze drainagegracht stroomt uit landbouwgebied en kan dus stikstof en fosfor bevatten. Daarom zal ze worden afgeleid naar het te creëren rietmoeras waar haar beperkte belasting geen enkel ecologisch probleem vormt omwille van de goede doorstroming en het zuiverend vermogen van het rietmoeras. Het rietmoeras wordt aangelegd op de locatie van de huidige centrale vijvers en zal op natuurlijke wijze van hoog naar laag afwateren.

Er komt een natte natuurverbinding tussen het inrichtingsgebied en de Rupel doordat er in het ontwerp een centrale vallei wordt voorzien tussen de geplande reliëfheuvels in en doorheen de ecocorridor Molleveld naar de Rupel.

De effecten van het project op de afwatering worden als aanzienlijk positief beoordeeld. Dit omdat een volledig natuurlijke afstroming wordt gecreëerd (vandaag gebeurt de afwatering deels artificieel via pomp) en er bovendien positieve effecten optreden voor fauna en flora ten opzichte van de bestaande toestand.

Tijdens de aanvullingswerken zullen volgende milderende maatregelen nodig zijn:

De afwatering van het inrichtingsgebied moet tijdens de werken gegarandeerd worden door regelmatige inspectie en ruiming van de bestaande afvoeren. Wanneer nodig, moet er een nieuwe afvoer worden gecreëerd met voldoende mogelijkheden voor ruiming (voldoende diameter en voldoende inspectiemogelijkheden).

Bij de aanvulling moet er variatie in vochttrappen gecreëerd worden door het aanbrengen van een verdichte bodemlaag in de heuvels met de glauconietrijke Formatie van Berchem, op een diepte van 1 - 1,5 m. Op plaatsen waar men natte standplaatsen wil creëren, mag de diepte van deze laag beginnen op 50 cm diepte.

Tijdens de werken van bemaling en drainage zullen de volgende milderende maatregelen nodig zijn:

Het bemalingswater dat vrijkomt bij de inkokering van het jaagpad zal geloosd worden in de Rupel. Het bemalingswater en drainagewater van de tunnel onder de Kapelstraat wordt geloosd in de overwelfde Potgatbeek ten zuiden van de Kapelstraat en stroomt zo naar de Rupel. Voor deze lozingen moet voldaan worden aan de milieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewater van VLAREM II. Alvorens lozing in de Rupel zal dit bemalingswater onderzocht worden op aanwezigheid van arseen, CZV (Chemisch Zuurstofverbruik), pH (zuurtegraad), en de nutriënten Kjedahl-N, totaal fosfor en orthofosfaat. De opvolging van de lozingsnormen zal gebeuren via periodieke monitoring. Bij start van de bemaling en drainage zal die wekelijks gebeuren gedurende één maand en vervolgens maandelijks. De frequentie van monitoring (zeker de wekelijkse monitoring) kan sneller afgebouwd worden in functie van de resultaten. Wanneer de concentraties in het onttrokken bemalings- en drainagewater ver onder de geldende lozingsnormen liggen, kan de frequentie worden afgebouwd.

Het onttrokken bemalings-/drainagewater van de tunnel onder de Kapelstraat, zal na zuivering, maximaal worden gebruikt bij het besproeien van de werfwegen en de grondaanvullingen.

Volgens de afgesproken beurtrol tussen de bodemsaneringsdeskundige, De Vlaamse Waterweg en de gemeente Boom, voerde Talboom Milieu in opdracht van De Vlaamse Waterweg in december 2020 een terreincontrole uit op het asbeststort, gelegen tussen de Bosstraat en de Kapelstraat, in Boom.
Hierbij werden in hoofdzaak volgende punten gemonitord:
− de staat van de afdeklaag;
− de staat van de omheining;
− nazicht van gekende locaties met asbest aan het maaiveld;
− inspectie van mogelijke nieuwe kritische locaties.

Het volledige verslag met foto's vind je hier.

Belangrijkste conclusies van het rapport

Omheining
Gaten in de omheining zorgen ervoor dat het asbeststort niet volledig is afgesloten. Er zijn beperkte sporen van betreding. Het is enkel mogelijk om via 2 plaatsen (observatiepunten 31 en 51, zie hiervoor het volledige verslag) het terrein onwetend te betreden, aangezien:
− er geen omheining is;
− er geen verwijzing is aangebracht m.b.t. de risico’s;
− er geen bord met aanduiding van het toegangsverbod aanwezig is.
Uit de toenemende begroeiing (die nu zonder betreding vrij kan uitbreiden) op alle paden en uit de afwezigheid van aanwijzingen van activiteiten op het terrein, blijkt dat de genomen voorzorgsmaatregelen nog steeds een afradend effect hebben.
Echter, gezien de nieuwe gaten in de omheining, de 2 niet-afgesloten paden en de matig verdichtende groei ter hoogte van de ongebruikte paden, wordt vastgesteld dat het terrein nog kan worden betreden en dit ook daadwerkelijk gebeurt.

Asbest
Op basis van de afstapping van het terrein en de eerdere KIWA-studie, blijkt dat er asbest in hechtgebonden toestand op diverse gemakkelijk te bereiken plaatsen aan het maaiveld aangetroffen werd. Bijkomend werd er in de KIWA-studie niet-hechtgebonden asbest vastgesteld op een bepaalde plaats (zie hiervoor volledig verslag). Deze locatie werd afgedekt met polyesterdoeken en ingekapseld met epoxyhars. Naast deze doeken is er wel nog hechtgebonden asbest vastgesteld.

Afdekking en taluds
De recent aangelegde afdeklaag vertoont reeds diverse erosiegeulen op de plaatsen waar er geen houtsnippers aangebracht zijn. De geulen zijn intussen groter geworden in vergelijking met de vorige terreincontrole. Verder zijn er sporen van verzakking in de aangebrachte afdekking met gestabiliseerd zand aanwezig en vormen er zich erosiegeulen in het talud.
Dit heeft als gevolg dat de beschermende zandlaag steeds dunner zal worden en dit na verloop van tijd steeds minder bescherming zal bieden.
De afdekking stopt nu aan de grens met de begroeiing. Als gevolg hiervan zijn de gekende asbesthoudende zones ten oosten van het stort en de voormalige werfwegen niet afgedekt. Echter, gezien de sterke begroeiing zijn deze locaties bijna onmogelijk te bereiken.

Verdere maatregelen

Toekomstplannen locatie
Het asbeststort maakt deel uit van een groter bodemsaneringsproject voor de hele zone met stortplaatsen. Hierin worden de definitieve saneringsmodaliteiten opgemaakt.

Toegankelijkheid
De omheining is nog onvolledig met 2 mogelijke toegangen tot het stort. De omheining moet worden gerepareerd of te worden verbeterd op de beschadigde punten. In het zuidwestelijke deel, nabij de niet-afgesloten tuinen en in het noorden, in het bos, wordt geadviseerd om de toegang tot de zone met asbeststort volledig af te sluiten.

Risicolocatie
Op basis van dit rapport is de aanwezigheid van asbest op het maaiveld nogmaals bevestigd. Het terrein is nog steeds toegankelijk voor wie “doelbewust” het asbeststort wil betreden. De aanwezige omheiningen blijken echter een aanzienlijk afradend effect te hebben op de onwetende passant. De aanwezigheid van asbest aan het maaiveld kan echter nog steeds een risico inhouden voor de aanwezigen.

Stabiliteit
Een bijkomend risico wordt gevormd door de huidige en toekomstige verzakkingen ter hoogte van de steilste taluds. Door regenval zijn de bestaande erosiegeulen in de afdeklaag uitgebreid. Deze moeten worden gedicht. Daarnaast bestaat de kans dat het begroeide talud bij storm (vallende bomen) een versnelde vrijgave van asbest kan veroorzaken. In afwachting van de sanering wordt geadviseerd om na stormweer of hevige regenval deze kritische punten bijkomend te inspecteren.

UPDATE:

In de week van maandag 18/01 – vrijdag 22/01 werden er onderhoudswerken op het stort  uitgevoerd alsook herstellingen aan de omheining:

In de kleiputten zijn er ter hoogte van het voormalige asbeststort aan de Bosstraat en de Kapelstraat momenteel onderhoudswerken aan de gang.

Hierbij worden

Volgens de planning zouden deze onderhoudswerken eind van de week moeten afgerond zijn.

Het MER, milieueffecten rapport, voor de sanering en de herinrichting van de kleiputten werd goedgekeurd. Onafhankelijke experten onderzochten de impact van de sanering en inrichting van het nieuwe landschap onder andere voor water en bodem. We gaan hier dieper in op de effecten die de sanering en de heraanleg hebben op de bodem in het kleiputtengebied.

De voornaamste conclusies zijn:

De sanering bestaat uit de afdekking van 2 historische stortplaatsen (zones 1 en 2 op weergave hieronder) en het tussenliggende gebied (zones 3 en 4) waarmee tegelijk de verontreiniging van het (grond)water over het volledig inrichtingsgebied wordt aangepakt.

Met de sanering wordt het risico van het asbeststort weggenomen en de uitloging uit het huisvuilstort en het tussenliggend gebied beperkt. Ook wordt het risico op blootstelling aan zware metalen op het gipsstort door afdekking weggenomen. Op de bodemkwaliteit in het gebied zal deze sanering een aanzienlijk positief effect hebben. 

                                       Situering van verdachte zones in de voormalige groeve 
           

Tijdens de aanvullingswerken zijn volgens het MER de volgende milderende maatregelen aangewezen:

*Bodemverdichting

Een bodem met een goede structuur heeft grote poriën en hierdoor een lage dichtheid. Dit bevordert de beluchting, waterdoorlatendheid en worteldoordringbaarheid van de bodem. Als gevolg van betreding en bewerking kan de bodemstructuur gedeeltelijk of volledig vernietigd worden, waardoor het poriënvolume afneemt en de dichtheid toeneemt. Dit noemt men bodemverdichting.  Dit kan een negatief effect hebben op de toekomstige vegetatieontwikkeling.

** Formaties
De vanuit de Oosterweelwerf naar Rumst aan te voeren geologische lagen van de ondergrond, ook wel ‘formaties’ genoemd,  die gebruikt zullen worden voor de aanvulling  zijn -uiteraard binnen het pallet vrijkomende formaties bij de Oosterweelwerf- bepaald vanuit een ecologisch perspectief. De keuze van de grondsoorten werd gemaakt in functie van het creëren van specifieke habitats maar bovenal in functie van een bodemkundige uitgangssituatie die gunstig is voor een gevarieerd en duurzaam bos.  Dit wordt uitvoerig besproken in het MER (paragraaf 7.4.3.3.3 van de discipline Biodiversiteit). Deze keuzes zijn gebaseerd op de studie van INBO (De Vos et al., 2020). Hiervoor werden ca. 87 stalen uit 12 boringen (dd. 2019 en 2020) langsheen het betreffende Oosterweeltransect gebruikt voor ecologisch onderzoek van de geolagen als bodemvormende materialen voor de bos- en natuurinrichting in de kleiputten.

Er is een saneringsplicht door OVAM opgelegd die niet enkel het asbeststort betreft, maar ook het ruimere gebied treft, met het oude huisvuilstort, gipsstort enz…  Het huisvuilstort, het gipsstort en het tussengebied niet saneren is daarom géén optie. 
In het onderzoek naar de beste saneringstechniek kwam een afdekking van een grotere zone, met bolle ophoging boven het huisvuilstort, via afdekfolie en verderop kleilagen, naar voor.  Folie en kleilagen zullen ervoor zorgen dat er geen regenwater meer in het stort komt, waardoor het niet meer overloopt en de omgeving verder vervuilt.  De integriteit van die folie, kleilaag en drainagelaag en de aansluiting op kleidijken en drainagemassieven is daarbij van bijzonder belang.   

Het MER is een openbaar document waarin de milieueffecten van de sanering en de herinrichting van de kleiputten en eventuele alternatieven worden onderzocht. Omdat voor de sanering ontbossing noodzakelijk is evenals de bouw van een tijdelijke kade aan de Rupel, moet dit MER worden opgesteld.

Het MER beslist niet of het project een vergunning krijgt.  Dit wordt beslist door de vergunningverlener. Die dient  uiteraard wel rekening te houden met de resultaten ervan.
De niet-technische samenvatting is een samenvatting in niet-technische taal (233 p) van het eigenlijke milieueffectrapport (MER) (1123 p) en is bestemd voor publiek en belanghebbenden.

Omdat ook de niet-technische samenvatting met 233 p nog zeer omvangrijk is, vatten we het MER voor de kleiputten in dit overzicht nog verder samen. We willen publiek en belanghebbenden relevante informatie over het project zo bevattelijk mogelijk bezorgen om de publieke participatie in het vergunningsproces te bevorderen.  Samenvatten is echter keuzes maken en details verliezen. N.B.: Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde.

Aan de hand van nieuwsbrieven zullen de verschillende onderdelen van het MER extra worden toegelicht. Schrijf je daarom zeker in op de nieuwsbrief. Met vragen kan je steeds terecht op onze FAQ en op contact@kleiputten.be

Op 28 oktober kwam de Stuurgroep voor de 24ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

De grondeigenaars, De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen, leverden een voorbereidende studie af aan OVAM waarin 4 saneringsvarianten tegenover elkaar werden afgewogen. Uit deze afweging kwam de eerder gecommuniceerde saneringsmethode die bestaat uit afdekking van de 3 storten (asbest-, huisvuil- en gipsstort)  en voldoende ophoging zodat herbebossing en herinrichting van het gebied mogelijk worden, als beste variant.

Tractebel maakte deze studie op met daarin de zogenaamde BATNEEC-afweging. Uit de onderzochte en voorgestelde saneringsvarianten kiest de bodemsaneringsdeskundige van OVAM de ‘best beschikbare techniek tegen een redelijke kostprijs’. Dit is het BATNEEC-principe (Best Available Technique Not Entailing Excessive Costs). De afweging omvat zowel het haalbaarheidsonderzoek van de relevante bodemsaneringstechnieken, als de gevraagde multicriteria analyse. Tractebel bezorgde OVAM ook de nodige hydrologische, stabiliteits- en geotechnische informatie. OVAM verklaart zich in een brief aan de eigenaars akkoord met de besluiten in de rapporten.

Lees hier de brief van OVAM.
Een samenvatting van de BATNEEC afweging kan je hier lezen. N.B.:Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde.
Veelgestelde vragen rond de sanering staan hier gegroepeerd, altijd handig!

De volledige studie  vind je hier: BATNEEC, Rapport Waterbalans, Nota integratie randvoorwaarden ontwerp, Ondersteunde nota Tractebel/Pollux

In Rupel.blad oktober 2020, het driemaandelijks natuurmagazine voor de leden van Natuurpunt in de Rupelstreek en Aartselaar, legt Erik De Keersmaecker, voorzitter van Natuurpunt Rupelstreek, uit waarom "dit een unieke en mogelijk ook enige kans is om de wanbeslissing van 20 jaar geleden om te draaien en de oude kleiputten Boom/Terhagen voor altijd een natuurtoekomst te geven".

Het volledige artikel kan je hier downloaden.

Rupel.blad oktober 2020 – natuurmagazine Natuurpunt Rupelstreek/Aartselaar

Erik De Keersmaecker – voorzitter Natuurpunt Rupelstreek

Email: info@natuurpuntrupelstreek.be

Mooie opruimactie in de kleiputten door de leden van het actiecomité Red Onze Kleiputten. Ze verzamelden maar liefst 61 kg zwerfvuil in het gebied. Zo’n opruimacties verdienen een schouderklopje. Spijtig dat in de persverklaringen van de actiegroep een foutief beeld van het project wordt aangevoerd.

De aanplanting van een duurzaam, klimaatbestendig bos ter vervanging van een bedreigde bosgroei op het stort wordt verzwegen. En die sanering, maar ook de heraanplanting van het bos, vereist juist een omvangrijke grondaanvoer. Een duurzaam klimaatbestendig bos wordt aangeplant op een te saneren stortplaats waar het huidig bos bedreigd is in haar voortbestaan (zie hiervoor conclusies INBO studie ). De grondaanvoer is noodzakelijk voor de landschapsherinrichting met nieuw bos en groene zones volgens het ontwerp dat samen met de omwonenden werd uitgetekend.

Foto: ©rv De vrijwilligers van actiegroep ‘Red Onze Kleiputten’ haalden kilo's afval uit het natuurgebied.
BRON: hln.be

Op 2 september kwam de Stuurgroep voor de 23ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Na de meetcampagne van december 2019 tot en met maart 2020, volgde van april tot en met juni 2020 nog een meting van de asbestconcentratie in de omgevingslucht van het voormalige asbeststort. Hiervoor werd de lucht grondig getest op vier verschillende locaties: 3 aan de Bosstraat en 1 aan de Kapelstraat. Er werden ditmaal geen asbestvezels aangetroffen. 

Eindbesluit van de volledige studie 

In deze meetcampagne werden gedurende 6 maanden 4 meettoestellen ingezet, in totaal werden 256 filters geanalyseerd. Dit gebeurde met de uiterst verfijnde methode van de transmissie elektronen microscopie. Van de bemonsterde filters werden er een aantal geselecteerd met een worst-case benadering.

Op 2 van 28 geselecteerde filters werd asbest aangetroffen. De hoogst gemeten asbestconcentratie is 54 v/m³.
Dit concentratieniveau wordt als zeer licht verhoogd t.o.v. de achtergrondwaarde beoordeeld en is ver beneden de wettelijke daggemiddelde grenswaarde van 5000 v/m³.

De gemiddelde asbestconcentratie in de omgeving van de site ligt tussen 1 en 25 v/m³, afhankelijk van de manier waarop meetwaarden beneden de detectielimiet in rekening worden gebracht. De laagste gemiddelde waarde van 1 v/m³ ligt 500 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 1000 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II.
De hoogste gemiddelde waarde van 25 v/m³ ligt 20 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 40 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II.

Ongeacht de berekeningswijze ligt de gemiddelde asbestconcen-tratie in de omgeving van het voormalige asbeststort ruim onder de wettelijke normen.

De erosiegeulen in de voorlopige afdeklaag van het stort kunnen op lange termijn asbest blootleggen, deze vormen een blijvend aandachtspunt op het terrein.

Het volledige rapport kan je hier downloaden.

Volgens de afgesproken beurtrol tussen de bodemsaneringsdeskundige, De Vlaamse Waterweg en de gemeente Boom, voerde de milieudienst van de gemeente Boom op 1 september een terreincontrole uit.

Tijdens de rondgang werd er extra aandacht besteed aan de kritieke punten die aangehaald werden in het verslag voor de periode mei/juni én aan de effecten die de afgelopen droogte en stormen gehad kunnen hebben op het asbeststort.

Belangrijkste conclusies van het rapport

- Er werd geen nieuwe onbedekte asbest vastgesteld. De plaatsen met onbedekte asbest waar men makkelijk kon geraken zijn ontoegankelijk gemaakt door de omheining te verbeteren.

- Het talud in zandcement is in goede staat afgezien van één scheur (ongeveer 1,5 m) aan de bovenrand. Deze moet goed gemonitord worden.

- Extra aandacht is nodig voor verdere erosie van de stukken grond die niet werden bedekt met houtschors. Mogelijk moet ook hier bij verdere uitspoeling een houtschorslaag aangebracht worden.

- De omheining werd op verschillende plaatsen beschadigd en hierdoor is het terrein toegankelijk. De verbinding tussen de Nachtegaalstraat en de kleiput ter hoogte van punt 21 werd beter afgezet.

- De zone oogde groen. Er was geen sprake van bijzondere plantensterfte noch van planten die als gevolg van droogte vervroegde bladval vertoonden of slappe bladeren hadden.

- Ten opzichte van de situatie in april en mei is er geen opmerkelijke boomsterfte of ontworteling. Er werd één dode boom opgemerkt, deze wordt best preventief verwijderd om ontworteling tijdens een storm te voorkomen.

Je kan het volledige verslag hier downloaden.

Zelfs de meest strikte sanering vereist veel grond.  Zowel onder de folie (om perforatie tegen te gaan) als erboven (om te vermijden dat die bloot komt en om te zorgen dat er bos kan opgroeien.) is een dermate grote grondaanvulling vereist dat aanvoer per schip een must is.

In het kader van de sanering is het verder aangewezen ook tussen de stortplekken grond aan te vullen in functie van stabilisering van de stortmassieven en om erosie van de gesaneerde storten tegen te gaan.

Om aanvoer van gronden via de Rupel mogelijk te maken, is de bouw van losinfrastructuurr en tunnels vereist.  Samen met de naakte saneringskost maakt dit de factuur van de sanering onrealistisch hoog indien geen bijkomend grondvolume kan worden geborgen.  De berging van dit volume aan grond, zowel voor de sanering zelf als aanvullend, en steeds afkomstig van Oosterweel en dus hoe dan ook te bergen, maakt de sanering betaalbaar. 

De vereiste grondaanvulling betekent helemaal niet dat een vlak of eentonig landschap moet worden gecreëerd. De mogelijkheden voor variatie in reliëf, steile hellingen en diepe dalen, variaties qua bodemsamenstelling, de mogelijkheden voor verassende of avontuurlijke inrichtingen worden met de grondberging niet kleiner maar precies groter.

Het gaat om een asbeststort en een huisvuilstort. Bij het asbeststort zijn de ophogingen en afdeklaag ernstig verontreinigd met asbest en zware metalen. Dit houdt een belangrijk risico voor de volksgezondheid in. Bij het huisvuilstort wordt een ernstige waterverontreiniging vastgesteld. Om te vermijden dat dit in de Rupel terechtkomt of dat het grondwater verontreinigd wordt, is een bodemsanering noodzakelijk. Zie ook: Waarom saneren?

Voor de sanering van de stortplaatsen en de stabilisering ervan is hoe dan ook  een grote hoeveelheid grond nodig. Om die grond te bekomen, hebben de projectpartners De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen ingetekend op een oproep van Lantis (voorheen de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM)). Daaruit is een samenwerking voortgekomen die garandeert dat er op relatief korte termijn de benodigde grond kan geleverd worden.  De berging van dit grondvolume uit Oosterweel in Terhagen leidt tot 3 voordelen voor de maatschappij:

1. De noodzakelijke grond voor sanering komt beschikbaar op zeer korte periode én via het water hetgeen een unieke opportuniteit vormt.

2. De aangevoerde grondvolumes maken de sanering en de volledige logistieke oplossing die er nodig is om de sanering met minimale hinder te laten verlopen via de Rupel ook betaalbaar.

3. De berging van een deel van de gronden uit Oosterweel kan verlopen op een logistiek interessante en duurzame wijze.

Via een zorgvuldige eindinrichting gebaseerd op inspraak van omwonenden en gebruikers zorgen we ervoor dat deze “voordelen voor de maatschappij” zo weinig mogelijk hinder betekenen voor “de buurt”.  En dat er opnieuw een publiek toegankelijk groen gebied komt met minimaal de kwaliteiten en gebruiksmogelijkheden die vandaag voorhanden zijn.

Het kappen van de bomen op de  stortplaatsen is noodzakelijk voor de sanering. Het is onmogelijk om grond aan te vullen en goed af te dekken door middel van een folie zonder de vegetatie weg te nemen. 

Het merendeel van de te ontbossen zone bestaat uit spontaan opgeschoten bossen van jonge leeftijd. Gezien de grootte van de te ontbossen oppervlakte is fysieke boscompensatie vereist. 

Door actieve bebossing zullen in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos nieuwe bomen aangeplant worden. De wetgeving voorziet dat wie bos kapt, ook moet compenseren. Dit project zal de boscompensatie binnen het projectgebied realiseren. Dat wil zeggen dat we de boscompensatie niet afkopen

De projectpartners doen er alles aan om hinder voor de omgeving te beperken. De aanvoer van grond zal uitsluitend plaatsvinden via de binnenvaart en een te bouwen tijdelijke  overslagkade langs de Rupel. Hierdoor wordt vrachtverkeer met gronden over de weg in de omgeving volledig vermeden.   Ook de Kapelstraat (gelegen tussen de Rupel en het kleiontginningsgebied) wordt niet gelijkvloers gekruist maar via een tunnel. 

Indien asbestvezels bloot komen te liggen en ingeademd worden ontstaat een ernstig gezondheidsrisico. In het verleden werden reeds voorlopige maatregelen genomen om de blootstelling zo veel mogelijk te beperken. 

Het huisvuilstort houdt geen gezondheidsrisico voor mensen in, maar heeft wel een belangrijke impact op het milieu, meer bepaald op de waterkwaliteit van bijvoorbeeld de Rupel. 

Door het definitief afdekken van beide stortplaatsen wordt blootstelling aan gestort materiaal volledig vermeden. Bijkomend vermijdt de afdekking dat het doorsijpelend regenwater vervuild geraakt. Het huisvuilstort wordt volledig geïsoleerd tussen de natuurlijke klei en de afdeklaag met klei en folie waardoor de vervuiling zich niet verder kan verplaatsen. Door de afdekking kan het regenwater immers niet meer in aanraking komen met de verontreiniging.

Het asbeststort wordt afgedekt met een geotextiel en grond. Het huisvuilstort zal afgedekt worden met een een laag grond, waterkerende folie en kleimatten. Bovenop de kleimatten komt een drainagelaag en een afdekking met grond en teelaarde. De aangebrachte drainagelaag zal het water in zuidelijke richting afvoeren (richting Rupel) waar het gemonitord zal worden. Tussen de beide storten zal een belangrijke grondaanvulling de storten stabiliseren tegen afschuiving en erosie.