Je kan het verslag met links naar de gebruikte presentaties en een overzicht van de gestelde vragen met hun antwoord raadplegen via deze link.Vragen zijn nog steeds welkom via contact@kleiputten.be, we beantwoorden ze zo snel mogelijk.

Concept van isolatie De minerale laag garandeert de lange termijn isolatie van het afval omdat klei niet biologisch of chemisch afbreekt. Klei (of een kleimat) kan wel fysisch (reversibel of irreversibel) degraderen: Krimp en vriesscheuren door droogte en vorst zijn irreversibele schade aan klei waardoor het zijn waterdichtheid verliest. Ook CEC (cation exchange capacity) effecten kunnen de waterdichtheid van de klei beïnvloeden.Wanneer, bijvoorbeeld, Na-bentoniet in contact komt met Ca zal er een Na-Ca uitwisseling optreden waardoor de klei verkruimelt en de waterdichtheid kan verminderen. Daarom wordt er bovenop de klei nog een HDPE folie voorzien, met bijkomende deklagen.Deze folie zal de onderliggende klei beschermen tegen uitdroging en Ca invloeden en zal tevens zelf een uitstekende extra waterdichtheid opleveren. In ideale omstandigheden zou een HDPE folie het tot 500 jaar kunnen uithouden (men kan dit in labo bij hogere temperaturen simuleren) om dan ten onder te gaan aan oxydatieverschijnselen (te vergelijken met een oude elastiek die compleet  verkruimelt).Om oxidatie te beperken moet de folie daarom bedekt worden met grond (tegen oxidatie door UV en IR licht). Om die reden wordt ook anti-oxidant toegevoegd (carbon black), wat de kleur van de folie verklaart.Vaak treden er reeds veel vroeger andere degradatiefenomenen op in de folie, namelijk “creep” en “stress crack”. Deze zijn gerelateerd aan de kwaliteit van de folie en de spanning/trek die de folie ondervindt in de toepassing.Dit is dan ook de belangrijkste reden waarom het design zo belangrijk is. De folie is zo ontworpen dat er maximaal een rekking van 3 % optreedt, om de creep en stress crack te beperken en de levensduur van de folie (en dus klei) te verlengen. Concept van nazorgWanneer de folie faalt, neemt de klei over. Deze kan het nog zeer lang (500 jaar) uithouden.De levensduur van klei en folie is meer dan voldoende voor de capping van een huishoudelijke stortplaats. Deze stortplaats zal immers inertiseren na een tijd, waardoor de nood aan capping verdwijnt.Voor elke zgn. hazardous waste stortplaats, dient er in principe een eeuwigdurende capping en dus monitoring te zijn. Hierbij wordt de functionaliteit van de capping (klei + folie) opgevolgd en bij subtantieel falen dient deze te worden hernieuwd.

De veiligheid van het asbeststort wordt bewaakt via terreininspecties door erkende bodemdeskundigen en luchtmetingen. Deze luchtmetingen worden uitgevoerd door het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek. De resultaten daarvan zijn geruststellend en tonen aan dat het aanwezige asbest geen bedreiging vormt voor omwonenden. De sanering van dit asbeststort en de overige vervuilde plaatsen in het gebied moeten grondig gebeuren en OVAM bevestigde dat een globale aanpak de beste methode is.  Vandaag zou een afzonderlijke sanering van het asbeststort trouwens helemaal niet sneller gaan maar juist belangrijke vertraging veroorzaken.  

Het huisvuilstort vervuilt vandaag nog het oppervlakte- en grondwater in de kleiputten en voert zo ook verontreinigd water naar de Rupel. Dat blijkt duidelijk uit de resultaten van de metingen.  Het huisvuilstort is ook nooit naar goed afgewerkt, en het afval bevindt er zich nog op geringe diepte.  Daardoor groeien de bomen er niet naar behoren. Daarnaast verplicht OVAM de grondeigenaars om niet enkel het asbeststort maar ook het huisvuilstort, het gipsstort en het gebied ertussenin te saneren. De provincie Antwerpen en de Vlaamse Waterweg moeten aan deze verplichting voldoen, zij hebben hierin geen vrije keuze.  

Er is een saneringsplicht door OVAM opgelegd die niet enkel het asbeststort betreft, maar ook het ruimere gebied treft, met het oude huisvuilstort, gipsstort enz…  Het huisvuilstort, het gipsstort en het tussengebied niet saneren is daarom géén optie.  In het onderzoek naar de beste saneringstechniek kwam een afdekking van een grotere zone, met bolle ophoging boven het huisvuilstort, via afdekfolie en verderop kleilagen, naar voor.  Folie en kleilagen zullen ervoor zorgen dat er geen regenwater meer in het stort komt, waardoor het niet meer overloopt en de omgeving verder vervuilt.  De integriteit van die folie, kleilaag en drainagelaag en de aansluiting op kleidijken en drainagemassieven is daarbij van bijzonder belang.   

Zelfs de meest strikte sanering vereist veel grond.  Zowel onder de folie (om perforatie tegen te gaan) als erboven (om te vermijden dat die bloot komt en om te zorgen dat er bos kan opgroeien.) is een dermate grote grondaanvulling vereist dat aanvoer per schip een must is. In het kader van de sanering is het verder aangewezen ook tussen de stortplekken grond aan te vullen in functie van stabilisering van de stortmassieven en om erosie van de gesaneerde storten tegen te gaan. Om aanvoer van gronden via de Rupel mogelijk te maken, is de bouw van losinfrastructuurr en tunnels vereist.  Samen met de naakte saneringskost maakt dit de factuur van de sanering onrealistisch hoog indien geen bijkomend grondvolume kan worden geborgen.  De berging van dit volume aan grond, zowel voor de sanering zelf als aanvullend, en steeds afkomstig van Oosterweel en dus hoe dan ook te bergen, maakt de sanering betaalbaar.  De vereiste grondaanvulling betekent helemaal niet dat een vlak of eentonig landschap moet worden gecreëerd. De mogelijkheden voor variatie in reliëf, steile hellingen en diepe dalen, variaties qua bodemsamenstelling, de mogelijkheden voor verassende of avontuurlijke inrichtingen worden met de grondberging niet kleiner maar precies groter.

Het gaat om een asbeststort en een huisvuilstort. Bij het asbeststort zijn de ophogingen en afdeklaag ernstig verontreinigd met asbest en zware metalen. Dit houdt een belangrijk risico voor de volksgezondheid in. Bij het huisvuilstort wordt een ernstige waterverontreiniging vastgesteld. Om te vermijden dat dit in de Rupel terechtkomt of dat het grondwater verontreinigd wordt, is een bodemsanering noodzakelijk. Zie ook: Waarom saneren?

Het kappen van de bomen op de  stortplaatsen is noodzakelijk voor de sanering. Het is onmogelijk om grond aan te vullen en goed af te dekken door middel van een folie zonder de vegetatie weg te nemen.  Het merendeel van de te ontbossen zone bestaat uit spontaan opgeschoten bossen van jonge leeftijd. Gezien de grootte van de te ontbossen oppervlakte is fysieke boscompensatie vereist.  Door actieve bebossing zullen in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos nieuwe bomen aangeplant worden. De wetgeving voorziet dat wie bos kapt, ook moet compenseren. Dit project zal de boscompensatie binnen het projectgebied realiseren. Dat wil zeggen dat we de boscompensatie niet afkopen

Voor de sanering van de stortplaatsen en de stabilisering ervan is hoe dan ook  een grote hoeveelheid grond nodig. Om die grond te bekomen, hebben de projectpartners De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen ingetekend op een oproep van Lantis (voorheen de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM)). Daaruit is een samenwerking voortgekomen die garandeert dat er op relatief korte termijn de benodigde grond kan geleverd worden.  De berging van dit grondvolume uit Oosterweel in Terhagen leidt tot 3 voordelen voor de maatschappij: 1. De noodzakelijke grond voor sanering komt beschikbaar op zeer korte periode én via het water hetgeen een unieke opportuniteit vormt. 2. De aangevoerde grondvolumes maken de sanering en de volledige logistieke oplossing die er nodig is om de sanering met minimale hinder te laten verlopen via de Rupel ook betaalbaar. 3. De berging van een deel van de gronden uit Oosterweel kan verlopen op een logistiek interessante en duurzame wijze. Via een zorgvuldige eindinrichting gebaseerd op inspraak van omwonenden en gebruikers zorgen we ervoor dat deze “voordelen voor de maatschappij” zo weinig mogelijk hinder betekenen voor “de buurt”.  En dat er opnieuw een publiek toegankelijk groen gebied komt met minimaal de kwaliteiten en gebruiksmogelijkheden die vandaag voorhanden zijn.

De projectpartners doen er alles aan om hinder voor de omgeving te beperken. De aanvoer van grond zal uitsluitend plaatsvinden via de binnenvaart en een te bouwen tijdelijke  overslagkade langs de Rupel. Hierdoor wordt vrachtverkeer met gronden over de weg in de omgeving volledig vermeden.   Ook de Kapelstraat (gelegen tussen de Rupel en het kleiontginningsgebied) wordt niet gelijkvloers gekruist maar via een tunnel. 

Indien asbestvezels bloot komen te liggen en ingeademd worden ontstaat een ernstig gezondheidsrisico. In het verleden werden reeds voorlopige maatregelen genomen om de blootstelling zo veel mogelijk te beperken.  Het huisvuilstort houdt geen gezondheidsrisico voor mensen in, maar heeft wel een belangrijke impact op het milieu, meer bepaald op de waterkwaliteit van bijvoorbeeld de Rupel.  Door het definitief afdekken van beide stortplaatsen wordt blootstelling aan gestort materiaal volledig vermeden. Bijkomend vermijdt de afdekking dat het doorsijpelend regenwater vervuild geraakt. Het huisvuilstort wordt volledig geïsoleerd tussen de natuurlijke klei en de afdeklaag met klei en folie waardoor de vervuiling zich niet verder kan verplaatsen. Door de afdekking kan het regenwater immers niet meer in aanraking komen met de verontreiniging.

Het asbeststort wordt afgedekt met een geotextiel en grond. Het huisvuilstort zal afgedekt worden met een een laag grond, waterkerende folie en kleimatten. Bovenop de kleimatten komt een drainagelaag en een afdekking met grond en teelaarde. De aangebrachte drainagelaag zal het water in zuidelijke richting afvoeren (richting Rupel) waar het gemonitord zal worden. Tussen de beide storten zal een belangrijke grondaanvulling de storten stabiliseren tegen afschuiving en erosie.

De grond zal komen van de werken in het kader van de Oosterweelverbinding. Lantis zal op vraag van de projectpartners instaan voor het aanleveren van de gronden. De aangevoerde gronden zullen uitsluitend bestaan uit zuivere gronden. Check in het INBO rapport op p. 100 voor de soorten gronden die worden aanbevolen.In de Studie Ontvangende Groeve en Graverij staat uitvoerig beschreven welke gronden mogen komen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Lees alles over deze studie in dit artikel.Hieronder een kaartje met de locaties vanwaar de gronden mogen komen.

Er wordt uitsluitend niet verontreinigde grond geborgen.  Dit is geregeld in het VLAREBO met strenge onderzoeksverplichtingen op de site van herkomst en een ketensysteem dat de kwaliteit garandeert. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gaf richtlijnen bij de keuze van de aan te voeren gronden (p.100 punt 3.5.3). In de 'Studie Ontvangende Groeve en Graverij' kortweg SOG, onderzoekt Tractebel hoe we de kleiputten in Terhagen en Boom milieuhygiënisch verantwoord kunnen opvullen met bodemmaterialen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Je kan hier een  samenvatting van deze studie lezen. De integrale studie kan je hier downloaden. 

Tijdens de werken zal de werfzone uit veiligheidsoverwegingen gefaseerd afgesloten worden.  Van het projectgebied wordt volop gebruik gemaakt door heel wat recreanten (wandelaars, fietsers,…). Het projectgebied is groot, waardoor het mogelijk is om de werken gefaseerd uit te voeren en telkens een stuk open te houden voor recreanten. Daarnaast zorgt Natuurpunt voor extra mogelijkheden om te wandelen op het aangrenzende terrein. 

De vijver van de Lustige Vissers valt in het projectgebied. Het is niet mogelijk om de sanering van het huisvuilstort te realiseren zonder een groot deel van de visvijvers te gebruiken. De visvijver grenst immers onmiddellijk aan de huisvuilstortplaats.  De visclub krijgt als eigenaar van hun perceel daarom aparte aandacht. We zoeken samen met de visclub naar een geschikte oplossing.

Een project van dergelijke omvang verloopt over verschillende jaren. Dit omdat we verschillende processen en wettelijke acties moeten doorlopen. Een eerste fase was een participatietraject om met alle belanghebbenden overeenstemming te vinden over de eindinrichting na sanering. Vervolgens startte een formeel vergunningen traject met een MER, een Bodemsaneringsprocedure en een Omgevingsvergunning. Pas als deze vergunningen worden afgeleverd kunnen de werken starten.Stand van zaken april 2021:Het MER werd in december 2020 goedgekeurd.Timing Omgevingsvergunning:   21/apr 20/jun 20/jul 3/aug 30/aug 29/sep 9/okt 8/nov 28/mrt verzoek aanvraag projectvergadering projectvergadering ontwerpverslag projectvergadering finale verslag projectvergaderingmet opmerkingen indienen aanvraag OMV einde ontvankelijkheidperiode start OO eind OO beslissing eerste aanleg Er wordt naar gestreefd om een openbaar onderzoek (OO) betreffende de Omgevingsvergunning in de maanden september-oktober 2021 te organiseren.Check ook geregeld de tijdlijn op de homepage voor een stand van zaken, ook in de verslagen van de stuurgroep kan je de timing van de vergunningsprocedures terugvinden.

Voor de sanering is er heel wat grondtoevoer nodig. De projectpartners vinden het belangrijk dat dit transport de buurtbewoners zo weinig mogelijk hindert. Daarom kiezen ze ervoor om de grond volledig via het water te vervoeren. 

Het gebied krijgt een groene inrichting en zal publiek toegankelijk blijven voor wandelaars, fietsers en eventuele andere laagdynamische recreatievormen. Welke vorm dit aanneemt werd mede door de omwonenden via een participatietraject vastgelegd. Het daaruit volgende eindontwerp kan je hier bekijken.  Het reliëf en de aanplantingen vormen een belangrijk onderdeel van die inrichting.  Het gebied wordt alleszins deels opnieuw bebost met inheemse loofbomen. Doorheen het landschap zullen onverharde en semiverharde paden lopen.