Voor de sanering van de stortplaatsen en de stabilisering ervan is hoe dan ook  een grote hoeveelheid grond nodig. Om die grond te bekomen, hebben de projectpartners De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen ingetekend op een oproep van Lantis (voorheen de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM)). Daaruit is een samenwerking voortgekomen die garandeert dat er op relatief korte termijn de benodigde grond kan geleverd worden.  De berging van dit grondvolume uit Oosterweel in Terhagen leidt tot 3 voordelen voor de maatschappij:

1. De noodzakelijke grond voor sanering komt beschikbaar op zeer korte periode én via het water hetgeen een unieke opportuniteit vormt.

2. De aangevoerde grondvolumes maken de sanering en de volledige logistieke oplossing die er nodig is om de sanering met minimale hinder te laten verlopen via de Rupel ook betaalbaar.

3. De berging van een deel van de gronden uit Oosterweel kan verlopen op een logistiek interessante en duurzame wijze.

Via een zorgvuldige eindinrichting gebaseerd op inspraak van omwonenden en gebruikers zorgen we ervoor dat deze “voordelen voor de maatschappij” zo weinig mogelijk hinder betekenen voor “de buurt”.  En dat er opnieuw een publiek toegankelijk groen gebied komt met minimaal de kwaliteiten en gebruiksmogelijkheden die vandaag voorhanden zijn.

Indien asbestvezels bloot komen te liggen en ingeademd worden ontstaat een ernstig gezondheidsrisico. In het verleden werden reeds voorlopige maatregelen genomen om de blootstelling zo veel mogelijk te beperken. 

Het huisvuilstort houdt geen gezondheidsrisico voor mensen in, maar heeft wel een belangrijke impact op het milieu, meer bepaald op de waterkwaliteit van bijvoorbeeld de Rupel. 

Door het definitief afdekken van beide stortplaatsen wordt blootstelling aan gestort materiaal volledig vermeden. Bijkomend vermijdt de afdekking dat het doorsijpelend regenwater vervuild geraakt. Het huisvuilstort wordt volledig geïsoleerd tussen de natuurlijke klei en de afdeklaag met klei en folie waardoor de vervuiling zich niet verder kan verplaatsen. Door de afdekking kan het regenwater immers niet meer in aanraking komen met de verontreiniging.

De projectpartners doen er alles aan om hinder voor de omgeving te beperken. De aanvoer van grond zal uitsluitend plaatsvinden via de binnenvaart en een te bouwen tijdelijke  overslagkade langs de Rupel. Hierdoor wordt vrachtverkeer met gronden over de weg in de omgeving volledig vermeden.   Ook de Kapelstraat (gelegen tussen de Rupel en het kleiontginningsgebied) wordt niet gelijkvloers gekruist maar via een tunnel. 

Het asbeststort wordt afgedekt met een geotextiel en grond. Het huisvuilstort zal afgedekt worden met een een laag grond, waterkerende folie en kleimatten. Bovenop de kleimatten komt een drainagelaag en een afdekking met grond en teelaarde. De aangebrachte drainagelaag zal het water in zuidelijke richting afvoeren (richting Rupel) waar het gemonitord zal worden. Tussen de beide storten zal een belangrijke grondaanvulling de storten stabiliseren tegen afschuiving en erosie.

In opdracht van De Vlaamse Waterweg nv zal studiebureau Talboom Milieu vanaf midden juli enkele grondboringen uitvoeren en peilbuizen plaatsen ter hoogte van een tiental woningen in de Bosstraat in Boom. De betrokken bewoners ontvangen hierover alle informatie in hun brievenbus.

Het uitvoeren van dit veldwerk kadert niet in de geplande sanering van de Kleiputten in Terhagen en Boom. Gezien er in 2014 al een sanering heeft plaats gevonden op deze locaties (grond afgegraven tot -70 cm / textieldoek geplaatst / terug aangevuld met propere grond), hebben we er vertrouwen in dat er geen bijkomende sanering noodzakelijk zal zijn maar dit moet bevestigd worden door de boringen die nu zullen doorgaan. Dan pas heeft OVAM alle info in handen om een bodemattest te kunnen afleveren waarop staat dat er geen saneringsplicht meer rust op deze gronden en een overdracht dus kan (mits gebruiksbeperkingen).

Klik hier voor het boorplan.

Omdat er bij een aantal recente gemelde waarnemingen van de aanwezigheid van Kamsalamanders in de regio vragen rezen over de verspreiding van deze amfibiesoort in het projectgebied werd aan INBO de opdracht gegeven om via DNA-analyse van waterstalen duidelijkheid te bieden. Er werden waterstalen genomen in alle 14 vijvers, poelen en sloten in de vallei van de Oude Potgatbeek. Via de DNA-analyse kan met absolute zekerheid vastgesteld worden of en in welke mate Kamsalamanders in deze waterpartijen voorkomen. Aan de INBO-onderzoekers werd ook gevraagd vast te stellen of er geschikte habitat voor deze diertjes aanwezig is. In het eDNA-rapport kan je de resultaten lezen: in 4 van de 14 waterpartijen werd de Kamsalamanders vastgesteld. 3 van deze 4 waterpartijen blijven behouden in het project. Momenteel is er zeer weinig geschikte habitat aanwezig voor Kamsalamanders. De natuurinspectie ontving dit eDNA-rapport, zodat er de nodige conclusies uit kunnen worden getrokken. De resultaten worden tevens meegenomen in het Milieueffectenrapport, zodat het sanerings- en landschapsherstelproject rekening kan houden met de Kamsalamander-populatie en het project deze populatie kan ondersteunen en laten bestendigen.
Download hier het volledige rapport:

Studiebureau Talboom Milieu inspecteerde in opdracht van De Vlaamse Waterweg het terrein op 26 mei en 5 juni.

Belangrijkste conclusies van het rapport

- Zone met niet-hechtgebonden asbestdeeltjes uit KIWA-rapport (talud Bosstraat) is OK, er is enkel nog  hechtgebonden asbest op de talud aanwezig.

- De afdeklaag vertoont (beperkte) erosiegeulen waar er geen houtsnippers aanwezig zijn.

- Er zijn nog zones met (dagzomende) asbesthoudende materialen, telkens in begroeiing en op zeer moeilijk bereikbare plaatsen.

- Er werden gaten in de omheining en ontbreken van prikkeldraad geconstateerd.

De aannemer heeft de omheining hersteld. Enkel lage “FAUNA-passage” gaten met tenminste 3 ursusdraadlagen bovenaan zijn gebleven.

In september en december volgen nieuwe terreincontroles.

Je kan het volledige verslag hier downloaden.

Op 1 juli kwam de Stuurgroep voor de 22ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

De grond zal komen van de werken in het kader van de Oosterweelverbinding. Lantis zal op vraag van de projectpartners instaan voor het aanleveren van de gronden. De aangevoerde gronden zullen uitsluitend bestaan uit zuivere gronden. Check in het INBO rapport op p. 100 voor de soorten gronden die worden aanbevolen.
In de Studie Ontvangende Groeve en Graverij staat uitvoerig beschreven welke gronden mogen komen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Lees alles over deze studie in dit artikel.
Hieronder een kaartje met de locaties vanwaar de gronden mogen komen.

Er wordt uitsluitend niet verontreinigde grond geborgen.  Dit is geregeld in het VLAREBO met strenge onderzoeksverplichtingen op de site van herkomst en een ketensysteem dat de kwaliteit garandeert. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gaf richtlijnen bij de keuze van de aan te voeren gronden (p.100 punt 3.5.3).

In de 'Studie Ontvangende Groeve en Graverij' kortweg SOG, onderzoekt Tractebel hoe we de kleiputten in Terhagen en Boom milieuhygiënisch verantwoord kunnen opvullen met bodemmaterialen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Je kan hier een  samenvatting van deze studie lezen. De integrale studie kan je hier downloaden. 

In de maanden januari tot april van dit jaar was een onderzoeksteam van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) aan het werk in de kleiputten van Terhagen en Boom. De wetenschappers keken naar de huidige milieu- en natuurkwaliteit, en welke kansen er zijn voor het natuurgebied na sanering en landschapsreconstructie.

De medewerkers van INBO verwerkten de analyses en interpretaties van de grond- en waterstalen tegen de klok en met corona-restricties in een 133 bladzijden tellend rapport.

We zetten de belangrijkste conclusies uit het onderzoek op een rijtje. Lees hier de samenvatting (door Kathleen Art) (3 blz.).

Het rapport, ‘Analyse van de mogelijkheden voor bos- en natuurontwikkeling in het klei-ontginningsgebied van Rumst en Boom na sanering en grondberging - Project RUMBOOLAR’,  opgesteld door INBO onderzoekers Bruno De Vos, Luc De Keersmaeker, Luc Denys en Jo Packet, kan je hier downloaden (221 blz., bijlagen incl.).

Korte presentaties van de onderzoeksgegevens bij de thema’s uit het INBO rapport zullen vanaf juli raadpleegbaar zijn op deze site. Ook komt er een rubriek met antwoorden op de vragen die buurtbewoners doorgaven aan INBO.
In de loop van de maand september staan de INBO medewerkers omwonenden en geïnteresseerden graag te woord tijdens een infomoment. Alle praktische info over dit infomoment zal nog worden meegedeeld.

Een milieudeskundige van De Vlaamse Waterweg inspecteerde het terrein op 23 april, 8 en 26 mei.
Hij stelde vast dat het terrein op verschillende plaatsen betreden wordt, ondanks de verbodsborden.
Lees hier zijn verslag.

Vandalisme zorgt voor gevaarlijke toestanden. Het betreden van het afgezette terrein kan risico’s inhouden.
Merk je iets op, verdachte handelingen, obstakels of vernielingen, meld het ons dan via contact@kleiputtenterhagen.be.

Op 6 mei kwam de Stuurgroep voor de 21ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Tijdens de werken zal de werfzone uit veiligheidsoverwegingen gefaseerd afgesloten worden. 

Van het projectgebied wordt volop gebruik gemaakt door heel wat recreanten (wandelaars, fietsers,…). Het projectgebied is groot, waardoor het mogelijk is om de werken gefaseerd uit te voeren en telkens een stuk open te houden voor recreanten. Daarnaast zorgt Natuurpunt voor extra mogelijkheden om te wandelen op het aangrenzende terrein. 

De vijver van de Lustige Vissers valt in het projectgebied. Het is niet mogelijk om de sanering van het huisvuilstort te realiseren zonder een groot deel van de visvijvers te gebruiken. De visvijver grenst immers onmiddellijk aan de huisvuilstortplaats.  De visclub krijgt als eigenaar van hun perceel daarom aparte aandacht. We zoeken samen met de visclub naar een geschikte oplossing.

In 2021 worden de voormalige stortplaatsen in de Terhaagse en Boomse kleiputten gesaneerd, tot die tijd gelden er voorlopige maatregelen ter bescherming van omwonenden en bezoekers van het gedeelte van het terrein waar zich het asbeststort bevond. De veiligheid van dat gebied wordt gegarandeerd door luchtmetingen en terreincontroles.

Resultaten van de luchtmetingen  

Op drie locaties (Bosstraat (Boom) 216 en 76 en Kapelstraat 88 (Rumst)) zijn gedurende de periode 1 december – 31 maart meetstations met filters geplaatst die om de twee dagen met verse filters zijn vervangen. Uit deze verzameling filters (127 in totaal) zijn 12 filters gekozen om een analyse op de aanwezigheid van asbestvezels op door te voeren. De keuze voor welke filters in detail geanalyseerd moeten worden is door de wetenschappers gemaakt op basis van bv. weersomstandigheden zodat de kans om asbest (afkomstig uit het asbeststort) aan te treffen op deze filters het grootst is. Er worden dus alleen die filters onderzocht die volgens de inschatting van experten het meest met asbest vervuild zouden moeten zijn.

Enkel op twee van de twaalf filters werd een aantal asbestvezels aangetroffen. Beide filters zijn afkomstig van de meetplaats in de Kapelstraat. Op de twee andere filters van de Kapelstraat en alle acht filters van de Bosstraat werd geen asbest teruggevonden.

De concentratie van de twee filters ligt met 37v/m³ en 54v/m³ niet alleen 10 keer lager dan de richtwaarden van de Vlaamse overheid (500v/m³) maar bevindt zich eveneens in de buurt van de zogenoemde ‘achtergrondwaarde’ (6v/m³-30v/m³). Deze achtergrondwaarde geeft de concentraties van asbest in de lucht weer die op een ‘gemiddelde plek’, en dus zonder asbestverontreinigingen in de buurt, sowieso voorkomen. De achtergrondwaarden waarmee hier rekening wordt gehouden zijn afkomstig van omgevingsmetingen in Nederland. Er is geen gevaar voor de volksgezondheid: de norm die de Vlaamse overheid oplegt wordt verre van overschreden. De standplaats van het meetstation in de Kapelstaat wordt verlengd tot eind juni om de situatie in de gaten te houden.

Hoezo achtergrondwaarde?

Asbest werd gebruikt voor talrijke toepassingen, meer bepaald in de bouwsector. Het zal dan ook nog lange tijd in onze leefomgeving aanwezig zijn. Asbesthoudend materiaal in goede staat is op zich niet gevaarlijk. Het gevaar schuilt in het vrijkomen van fijne asbestvezels en het inademen ervan, bijvoorbeeld bij het gebruik van boormachines of hogedrukreinigers. Maar ook door verwering van de buitenzijde van een asbesthoudende dak- of gevelbekleding kunnen vrije asbestvezels voorkomen in de omgevingslucht: in Nederland zijn er daardoor gemiddeld 35 asbestvezels aanwezig per kubieke meter lucht. Voor Vlaanderen bestaan er geen recente metingen, maar de concentraties zouden minstens gelijkaardig zijn. OVAM is de autoriteit in Vlaanderen op het vlak van asbest. Op hun website lees je dat gezondheidsproblemen ten gevolge van asbest hoofdzakelijk voorkomen bij mensen die beroepshalve hun ganse loopbaan (onbeschermd) met asbest in aanraking komen. De kans op asbest gerelateerde gezondheidsproblemen bij mensen die toevallig al eens met asbest in aanraking komen wordt geschat op 1 op 16.000.000. Ter vergelijking met reële gevallen: de kans dat een kind vóór zijn 15 jaar het slachtoffer is van een dodelijk ongeval op de openbare weg is 1 op 100.000 (cijfers Vlaams Gewest)!

Het volledige rapport van de luchtmetingen kan je hier raadplegen.

Terreincontroles

Milieudeskundigen voeren regelmatig controles uit op het terrein. Halfjaarlijks is er een rondgang (zomer-winter) door een bodemdeskundige, twee keer per jaar door de milieudiensten van de gemeenten Boom en Rumst en twee keer per jaar door de Vlaamse Waterweg. Daarbovenop kan er steeds een extra controle in opdracht van de burgemeester van Boom of Rumst plaatsvinden naar aanleiding van stormen of rampen.
Tijdens deze inspectierondes worden plaatsen waar oude asbestbuizen aan de oppervlakte komen extra nagekeken. Ook wordt de omheining gecontroleerd op vandalisme en andere schade. Verder wordt gekeken of de afdekgrond niet aan erosie onderhevig is.

figuur 2: luchtbeeld met situering van de meetlocaties en perimeter asbeststort

Bekijk nu het animatiefilmpje waarin wordt uitgelegd wat er op til staat in de kleiputten van Terhagen & Boom. Met dit filmpje willen we de buurtbewoners en iedereen met vragen rond de sanering zo duidelijk mogelijk op de hoogte brengen van wat er gaat gebeuren.

Benieuwd? Klik dan hieronder snel op play!

Door de corona-maatregelen kon de infomarkt van 21 april niet plaatsvinden, maar we houden jullie graag op de hoogte via onze beschikbare kanalen en die van de projectpartners. Van zodra een nieuwe studie is afgerond of er ander nieuws is, zetten we het online en in de nieuwsbrief. De infomarkt wordt verplaatst naar het najaar. 

Voor de sanering is er heel wat grondtoevoer nodig. De projectpartners vinden het belangrijk dat dit transport de buurtbewoners zo weinig mogelijk hindert. Daarom kiezen ze ervoor om de grond volledig via het water te vervoeren. 

Een project van dergelijke omvang verloopt over verschillende jaren. Dit omdat we verschillende processen en wettelijke acties moeten doorlopen. Een eerste fase was een participatietraject om met alle belanghebbenden overeenstemming te vinden over de eindinrichting na sanering. Vervolgens startte een formeel vergunningen traject met een MER, een Bodemsaneringsprocedure en een Omgevingsvergunning. Pas als deze vergunningen worden afgeleverd kunnen de werken starten.
Stand van zaken april 2021:
Het MER werd in december 2020 goedgekeurd.
Timing Omgevingsvergunning:

21/apr

20/jun

20/jul

3/aug

30/aug

29/sep

9/okt

8/nov

28/mrt

verzoek aanvraag
projectvergadering

projectvergadering

ontwerpverslag
projectvergadering

finale verslag projectvergadering
met opmerkingen

indienen
aanvraag OMV

einde
ontvankelijkheidperiode

start OO

eind OO

beslissing
eerste aanleg

Er wordt naar gestreefd om een openbaar onderzoek (OO) betreffende de Omgevingsvergunning in de maanden september-oktober 2021 te organiseren.
Check ook geregeld de tijdlijn op de homepage voor een stand van zaken, ook in de verslagen van de stuurgroep kan je de timing van de vergunningsprocedures terugvinden.

In het kader van de verspreiding van het coronavirus kan de geplande infomarkt op 21 april niet doorgaan.

Op onze website houden we je op de hoogte van een nieuwe datum. Hiervoor moeten we de voorzorgsmaatregelen afwachten. 

Het gebied krijgt een groene inrichting en zal publiek toegankelijk blijven voor wandelaars, fietsers en eventuele andere laagdynamische recreatievormen. Welke vorm dit aanneemt werd mede door de omwonenden via een participatietraject vastgelegd. Het daaruit volgende eindontwerp kan je hier bekijken.  Het reliëf en de aanplantingen vormen een belangrijk onderdeel van die inrichting.  Het gebied wordt alleszins deels opnieuw bebost met inheemse loofbomen. Doorheen het landschap zullen onverharde en semiverharde paden lopen. 

Op 5 maart kwam de Stuurgroep voor de 20ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Corona update: de coronacrisis en de daaruit volgende restricties die o.m. verplaatsingen voor terreinonderzoeken betreffen, brengen een vertraging mee voor de geplande onderzoeken op het terrein.
Wij verwachten het eindverslag van INBO momenteel in de maand mei.

Nog de hele maand februari is een onderzoeksteam van INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, olv Dr. Ir. Bruno De Vos aan het werk in de kleiputten. De wetenschappers kijken of het huidige bos klimaatrobuust is en hoe er betere kansen kunnen komen voor het toekomstige bos.

Ook onderzoeken ze of de gronden die zullen worden aangevoerd voor de realisatie van de sanering en de landschapsbouw al dan niet aangerijkt moet worden (met bv organische stof, teelaarde, …) om voldoende mogelijkheden te bieden voor een volwaardig en divers bos. Ze nemen stalen van gronden (ook op het asbeststort), mossen, korstmossen en stilstaande wateren in de kleiputten. Nadien zullen de onderzoekers richting toekomstige Oosterweelwerf gaan om er bijkomende grondstalen te nemen van de aan te voeren gronden om deze nog nauwkeurig te karakteriseren.

Heb jij een vraag voor het INBO team en is er iets wat jij graag onderzocht wil zien in de kleiputten? Laat het ons dan zeker weten via contact@kleiputten.be

Bodemstaalnames door INBO wetenschappers in de asbestzone.

De chemische samenstelling van de strooisellaag is een goede indicator voor de verontreinigingsgraad van het huidige bosecosysteem. 18 locaties over het gehele projectgebied werden bemonsterd.

Profielboringen leren ons hoe de bodems zijn opgebouwd. De bodemeigenschappen en verontreinigingsgraad worden nagegaan. We hebben hier te maken met anthrosols/technosols:een type bodem volgens een internationaal bodemklassifikatie systeem (World Reference Base). Het zijn door de mens sterk beïnvloedde bodems (stadsbodems, verharde bodems) en dat is hier ook het geval door de vele resten van dakpannen en bakstenen, maar ook (micro-)plastics en ander afval dat in de bodemprofielen wordt teruggevonden.

Het huidige bos wordt door de omwonenden gebruikt, ondermeer voor winning van berkensap. INBO onderzoekt of dit 'bosproduct' wel veilig is om drinken.

Donderdag 6 februari kwam de Stuurgroep sanering en morfologie voormalig ontginningsgebied Boom Terhagen - Deelgebied 2 Rumst samen. Het verslag van de vergadering kan je hier raadplegen.

Voor het eindrapport van de voorzorgsmaatregelen die werden genomen op het voormalig asbeststort, moet je hier zijn.