Het MER is een openbaar document waarin de milieueffecten van de sanering en de herinrichting van de kleiputten en eventuele alternatieven worden onderzocht. Omdat voor de sanering ontbossing noodzakelijk is evenals de bouw van een tijdelijke kade aan de Rupel, moet dit MER worden opgesteld. Het MER beslist niet of het project een vergunning krijgt.  Dit wordt beslist door de vergunningverlener. Die dient  uiteraard wel rekening te houden met de resultaten ervan. De niet-technische samenvatting is een samenvatting in niet-technische taal (233 p) van het eigenlijke milieueffectrapport (MER) (1123 p) en is bestemd voor publiek en belanghebbenden. Omdat ook de niet-technische samenvatting met 233 p nog zeer omvangrijk is, vatten we het MER voor de kleiputten in dit overzicht nog verder samen. We willen publiek en belanghebbenden relevante informatie over het project zo bevattelijk mogelijk bezorgen om de publieke participatie in het vergunningsproces te bevorderen.  Samenvatten is echter keuzes maken en details verliezen. N.B.: Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde. Aan de hand van nieuwsbrieven zullen de verschillende onderdelen van het MER extra worden toegelicht. Schrijf je daarom zeker in op de nieuwsbrief. Met vragen kan je steeds terecht op onze FAQ en op contact@kleiputten.be

Op 28 oktober kwam de Stuurgroep voor de 24ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

De grondeigenaars, De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen, leverden een voorbereidende studie af aan OVAM waarin 4 saneringsvarianten tegenover elkaar werden afgewogen. Uit deze afweging kwam de eerder gecommuniceerde saneringsmethode die bestaat uit afdekking van de 3 storten (asbest-, huisvuil- en gipsstort)  en voldoende ophoging zodat herbebossing en herinrichting van het gebied mogelijk worden, als beste variant. Tractebel maakte deze studie op met daarin de zogenaamde BATNEEC-afweging. Uit de onderzochte en voorgestelde saneringsvarianten kiest de bodemsaneringsdeskundige van OVAM de ‘best beschikbare techniek tegen een redelijke kostprijs’. Dit is het BATNEEC-principe (Best Available Technique Not Entailing Excessive Costs). De afweging omvat zowel het haalbaarheidsonderzoek van de relevante bodemsaneringstechnieken, als de gevraagde multicriteria analyse. Tractebel bezorgde OVAM ook de nodige hydrologische, stabiliteits- en geotechnische informatie. OVAM verklaart zich in een brief aan de eigenaars akkoord met de besluiten in de rapporten.Lees hier de brief van OVAM.Een samenvatting van de BATNEEC afweging kan je hier lezen. N.B.:Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde.Veelgestelde vragen rond de sanering staan hier gegroepeerd, altijd handig!De volledige studie  vind je hier: BATNEEC, Rapport Waterbalans, Nota integratie randvoorwaarden ontwerp, Ondersteunde nota Tractebel/Pollux

In Rupel.blad oktober 2020, het driemaandelijks natuurmagazine voor de leden van Natuurpunt in de Rupelstreek en Aartselaar, legt Erik De Keersmaecker, voorzitter van Natuurpunt Rupelstreek, uit waarom "dit een unieke en mogelijk ook enige kans is om de wanbeslissing van 20 jaar geleden om te draaien en de oude kleiputten Boom/Terhagen voor altijd een natuurtoekomst te geven". Het volledige artikel kan je hier downloaden. Rupel.blad oktober 2020 – natuurmagazine Natuurpunt Rupelstreek/Aartselaar Erik De Keersmaecker – voorzitter Natuurpunt Rupelstreek Email: info@natuurpuntrupelstreek.be

Mooie opruimactie in de kleiputten door de leden van het actiecomité Red Onze Kleiputten. Ze verzamelden maar liefst 61 kg zwerfvuil in het gebied. Zo’n opruimacties verdienen een schouderklopje. Spijtig dat in de persverklaringen van de actiegroep een foutief beeld van het project wordt aangevoerd. De aanplanting van een duurzaam, klimaatbestendig bos ter vervanging van een bedreigde bosgroei op het stort wordt verzwegen. En die sanering, maar ook de heraanplanting van het bos, vereist juist een omvangrijke grondaanvoer. Een duurzaam klimaatbestendig bos wordt aangeplant op een te saneren stortplaats waar het huidig bos bedreigd is in haar voortbestaan (zie hiervoor conclusies INBO studie ). De grondaanvoer is noodzakelijk voor de landschapsherinrichting met nieuw bos en groene zones volgens het ontwerp dat samen met de omwonenden werd uitgetekend. Foto: ©rv De vrijwilligers van actiegroep ‘Red Onze Kleiputten’ haalden kilo's afval uit het natuurgebied.BRON: hln.be

Op 2 september kwam de Stuurgroep voor de 23ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.  

Na de meetcampagne van december 2019 tot en met maart 2020, volgde van april tot en met juni 2020 nog een meting van de asbestconcentratie in de omgevingslucht van het voormalige asbeststort. Hiervoor werd de lucht grondig getest op vier verschillende locaties: 3 aan de Bosstraat en 1 aan de Kapelstraat. Er werden ditmaal geen asbestvezels aangetroffen. Eindbesluit van de volledige studie  In deze meetcampagne werden gedurende 6 maanden 4 meettoestellen ingezet, in totaal werden 256 filters geanalyseerd. Dit gebeurde met de uiterst verfijnde methode van de transmissie elektronen microscopie. Van de bemonsterde filters werden er een aantal geselecteerd met een worst-case benadering.Op 2 van 28 geselecteerde filters werd asbest aangetroffen. De hoogst gemeten asbestconcentratie is 54 v/m³. Dit concentratieniveau wordt als zeer licht verhoogd t.o.v. de achtergrondwaarde beoordeeld en is ver beneden de wettelijke daggemiddelde grenswaarde van 5000 v/m³.De gemiddelde asbestconcentratie in de omgeving van de site ligt tussen 1 en 25 v/m³, afhankelijk van de manier waarop meetwaarden beneden de detectielimiet in rekening worden gebracht. De laagste gemiddelde waarde van 1 v/m³ ligt 500 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 1000 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II. De hoogste gemiddelde waarde van 25 v/m³ ligt 20 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 40 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II. Ongeacht de berekeningswijze ligt de gemiddelde asbestconcen-tratie in de omgeving van het voormalige asbeststort ruim onder de wettelijke normen. De erosiegeulen in de voorlopige afdeklaag van het stort kunnen op lange termijn asbest blootleggen, deze vormen een blijvend aandachtspunt op het terrein. Het volledige rapport kan je hier downloaden.

Volgens de afgesproken beurtrol tussen de bodemsaneringsdeskundige, De Vlaamse Waterweg en de gemeente Boom, voerde de milieudienst van de gemeente Boom op 1 september een terreincontrole uit. Tijdens de rondgang werd er extra aandacht besteed aan de kritieke punten die aangehaald werden in het verslag voor de periode mei/juni én aan de effecten die de afgelopen droogte en stormen gehad kunnen hebben op het asbeststort. Belangrijkste conclusies van het rapport - Er werd geen nieuwe onbedekte asbest vastgesteld. De plaatsen met onbedekte asbest waar men makkelijk kon geraken zijn ontoegankelijk gemaakt door de omheining te verbeteren. - Het talud in zandcement is in goede staat afgezien van één scheur (ongeveer 1,5 m) aan de bovenrand. Deze moet goed gemonitord worden. - Extra aandacht is nodig voor verdere erosie van de stukken grond die niet werden bedekt met houtschors. Mogelijk moet ook hier bij verdere uitspoeling een houtschorslaag aangebracht worden. - De omheining werd op verschillende plaatsen beschadigd en hierdoor is het terrein toegankelijk. De verbinding tussen de Nachtegaalstraat en de kleiput ter hoogte van punt 21 werd beter afgezet.- De zone oogde groen. Er was geen sprake van bijzondere plantensterfte noch van planten die als gevolg van droogte vervroegde bladval vertoonden of slappe bladeren hadden.- Ten opzichte van de situatie in april en mei is er geen opmerkelijke boomsterfte of ontworteling. Er werd één dode boom opgemerkt, deze wordt best preventief verwijderd om ontworteling tijdens een storm te voorkomen. Je kan het volledige verslag hier downloaden.

Zelfs de meest strikte sanering vereist veel grond.  Zowel onder de folie (om perforatie tegen te gaan) als erboven (om te vermijden dat die bloot komt en om te zorgen dat er bos kan opgroeien.) is een dermate grote grondaanvulling vereist dat aanvoer per schip een must is. In het kader van de sanering is het verder aangewezen ook tussen de stortplekken grond aan te vullen in functie van stabilisering van de stortmassieven en om erosie van de gesaneerde storten tegen te gaan. Om aanvoer van gronden via de Rupel mogelijk te maken, is de bouw van losinfrastructuurr en tunnels vereist.  Samen met de naakte saneringskost maakt dit de factuur van de sanering onrealistisch hoog indien geen bijkomend grondvolume kan worden geborgen.  De berging van dit volume aan grond, zowel voor de sanering zelf als aanvullend, en steeds afkomstig van Oosterweel en dus hoe dan ook te bergen, maakt de sanering betaalbaar.  De vereiste grondaanvulling betekent helemaal niet dat een vlak of eentonig landschap moet worden gecreëerd. De mogelijkheden voor variatie in reliëf, steile hellingen en diepe dalen, variaties qua bodemsamenstelling, de mogelijkheden voor verassende of avontuurlijke inrichtingen worden met de grondberging niet kleiner maar precies groter.

Het kappen van de bomen op de  stortplaatsen is noodzakelijk voor de sanering. Het is onmogelijk om grond aan te vullen en goed af te dekken door middel van een folie zonder de vegetatie weg te nemen.  Het merendeel van de te ontbossen zone bestaat uit spontaan opgeschoten bossen van jonge leeftijd. Gezien de grootte van de te ontbossen oppervlakte is fysieke boscompensatie vereist.  Door actieve bebossing zullen in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos nieuwe bomen aangeplant worden. De wetgeving voorziet dat wie bos kapt, ook moet compenseren. Dit project zal de boscompensatie binnen het projectgebied realiseren. Dat wil zeggen dat we de boscompensatie niet afkopen

Voor de sanering van de stortplaatsen en de stabilisering ervan is hoe dan ook  een grote hoeveelheid grond nodig. Om die grond te bekomen, hebben de projectpartners De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen ingetekend op een oproep van Lantis (voorheen de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM)). Daaruit is een samenwerking voortgekomen die garandeert dat er op relatief korte termijn de benodigde grond kan geleverd worden.  De berging van dit grondvolume uit Oosterweel in Terhagen leidt tot 3 voordelen voor de maatschappij: 1. De noodzakelijke grond voor sanering komt beschikbaar op zeer korte periode én via het water hetgeen een unieke opportuniteit vormt. 2. De aangevoerde grondvolumes maken de sanering en de volledige logistieke oplossing die er nodig is om de sanering met minimale hinder te laten verlopen via de Rupel ook betaalbaar. 3. De berging van een deel van de gronden uit Oosterweel kan verlopen op een logistiek interessante en duurzame wijze. Via een zorgvuldige eindinrichting gebaseerd op inspraak van omwonenden en gebruikers zorgen we ervoor dat deze “voordelen voor de maatschappij” zo weinig mogelijk hinder betekenen voor “de buurt”.  En dat er opnieuw een publiek toegankelijk groen gebied komt met minimaal de kwaliteiten en gebruiksmogelijkheden die vandaag voorhanden zijn.

Het gaat om een asbeststort en een huisvuilstort. Bij het asbeststort zijn de ophogingen en afdeklaag ernstig verontreinigd met asbest en zware metalen. Dit houdt een belangrijk risico voor de volksgezondheid in. Bij het huisvuilstort wordt een ernstige waterverontreiniging vastgesteld. Om te vermijden dat dit in de Rupel terechtkomt of dat het grondwater verontreinigd wordt, is een bodemsanering noodzakelijk. Zie ook: Waarom saneren?

Indien asbestvezels bloot komen te liggen en ingeademd worden ontstaat een ernstig gezondheidsrisico. In het verleden werden reeds voorlopige maatregelen genomen om de blootstelling zo veel mogelijk te beperken.  Het huisvuilstort houdt geen gezondheidsrisico voor mensen in, maar heeft wel een belangrijke impact op het milieu, meer bepaald op de waterkwaliteit van bijvoorbeeld de Rupel.  Door het definitief afdekken van beide stortplaatsen wordt blootstelling aan gestort materiaal volledig vermeden. Bijkomend vermijdt de afdekking dat het doorsijpelend regenwater vervuild geraakt. Het huisvuilstort wordt volledig geïsoleerd tussen de natuurlijke klei en de afdeklaag met klei en folie waardoor de vervuiling zich niet verder kan verplaatsen. Door de afdekking kan het regenwater immers niet meer in aanraking komen met de verontreiniging.

De projectpartners doen er alles aan om hinder voor de omgeving te beperken. De aanvoer van grond zal uitsluitend plaatsvinden via de binnenvaart en een te bouwen tijdelijke  overslagkade langs de Rupel. Hierdoor wordt vrachtverkeer met gronden over de weg in de omgeving volledig vermeden.   Ook de Kapelstraat (gelegen tussen de Rupel en het kleiontginningsgebied) wordt niet gelijkvloers gekruist maar via een tunnel. 

Het asbeststort wordt afgedekt met een geotextiel en grond. Het huisvuilstort zal afgedekt worden met een een laag grond, waterkerende folie en kleimatten. Bovenop de kleimatten komt een drainagelaag en een afdekking met grond en teelaarde. De aangebrachte drainagelaag zal het water in zuidelijke richting afvoeren (richting Rupel) waar het gemonitord zal worden. Tussen de beide storten zal een belangrijke grondaanvulling de storten stabiliseren tegen afschuiving en erosie.

In opdracht van De Vlaamse Waterweg nv zal studiebureau Talboom Milieu vanaf midden juli enkele grondboringen uitvoeren en peilbuizen plaatsen ter hoogte van een tiental woningen in de Bosstraat in Boom. De betrokken bewoners ontvangen hierover alle informatie in hun brievenbus. Het uitvoeren van dit veldwerk kadert niet in de geplande sanering van de Kleiputten in Terhagen en Boom. Gezien er in 2014 al een sanering heeft plaats gevonden op deze locaties (grond afgegraven tot -70 cm / textieldoek geplaatst / terug aangevuld met propere grond), hebben we er vertrouwen in dat er geen bijkomende sanering noodzakelijk zal zijn maar dit moet bevestigd worden door de boringen die nu zullen doorgaan. Dan pas heeft OVAM alle info in handen om een bodemattest te kunnen afleveren waarop staat dat er geen saneringsplicht meer rust op deze gronden en een overdracht dus kan (mits gebruiksbeperkingen). Klik hier voor het boorplan.

Omdat er bij een aantal recente gemelde waarnemingen van de aanwezigheid van Kamsalamanders in de regio vragen rezen over de verspreiding van deze amfibiesoort in het projectgebied werd aan INBO de opdracht gegeven om via DNA-analyse van waterstalen duidelijkheid te bieden. Er werden waterstalen genomen in alle 14 vijvers, poelen en sloten in de vallei van de Oude Potgatbeek. Via de DNA-analyse kan met absolute zekerheid vastgesteld worden of en in welke mate Kamsalamanders in deze waterpartijen voorkomen. Aan de INBO-onderzoekers werd ook gevraagd vast te stellen of er geschikte habitat voor deze diertjes aanwezig is. In het eDNA-rapport kan je de resultaten lezen: in 4 van de 14 waterpartijen werd de Kamsalamanders vastgesteld. 3 van deze 4 waterpartijen blijven behouden in het project. Momenteel is er zeer weinig geschikte habitat aanwezig voor Kamsalamanders. De natuurinspectie ontving dit eDNA-rapport, zodat er de nodige conclusies uit kunnen worden getrokken. De resultaten worden tevens meegenomen in het Milieueffectenrapport, zodat het sanerings- en landschapsherstelproject rekening kan houden met de Kamsalamander-populatie en het project deze populatie kan ondersteunen en laten bestendigen.Download hier het volledige rapport:

Studiebureau Talboom Milieu inspecteerde in opdracht van De Vlaamse Waterweg het terrein op 26 mei en 5 juni. Belangrijkste conclusies van het rapport - Zone met niet-hechtgebonden asbestdeeltjes uit KIWA-rapport (talud Bosstraat) is OK, er is enkel nog  hechtgebonden asbest op de talud aanwezig. - De afdeklaag vertoont (beperkte) erosiegeulen waar er geen houtsnippers aanwezig zijn. - Er zijn nog zones met (dagzomende) asbesthoudende materialen, telkens in begroeiing en op zeer moeilijk bereikbare plaatsen. - Er werden gaten in de omheining en ontbreken van prikkeldraad geconstateerd. De aannemer heeft de omheining hersteld. Enkel lage “FAUNA-passage” gaten met tenminste 3 ursusdraadlagen bovenaan zijn gebleven. In september en december volgen nieuwe terreincontroles.Je kan het volledige verslag hier downloaden.

Op 1 juli kwam de Stuurgroep voor de 22ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

De grond zal komen van de werken in het kader van de Oosterweelverbinding. Lantis zal op vraag van de projectpartners instaan voor het aanleveren van de gronden. De aangevoerde gronden zullen uitsluitend bestaan uit zuivere gronden. Check in het INBO rapport op p. 100 voor de soorten gronden die worden aanbevolen.In de Studie Ontvangende Groeve en Graverij staat uitvoerig beschreven welke gronden mogen komen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Lees alles over deze studie in dit artikel.Hieronder een kaartje met de locaties vanwaar de gronden mogen komen.

Er wordt uitsluitend niet verontreinigde grond geborgen.  Dit is geregeld in het VLAREBO met strenge onderzoeksverplichtingen op de site van herkomst en een ketensysteem dat de kwaliteit garandeert. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gaf richtlijnen bij de keuze van de aan te voeren gronden (p.100 punt 3.5.3). In de 'Studie Ontvangende Groeve en Graverij' kortweg SOG, onderzoekt Tractebel hoe we de kleiputten in Terhagen en Boom milieuhygiënisch verantwoord kunnen opvullen met bodemmaterialen. Bescherming van de grondwaterkwaliteit is daarbij prioritair. Je kan hier een  samenvatting van deze studie lezen. De integrale studie kan je hier downloaden. 

In de maanden januari tot april van dit jaar was een onderzoeksteam van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) aan het werk in de kleiputten van Terhagen en Boom. De wetenschappers keken naar de huidige milieu- en natuurkwaliteit, en welke kansen er zijn voor het natuurgebied na sanering en landschapsreconstructie. De medewerkers van INBO verwerkten de analyses en interpretaties van de grond- en waterstalen tegen de klok en met corona-restricties in een 133 bladzijden tellend rapport. We zetten de belangrijkste conclusies uit het onderzoek op een rijtje. Lees hier de samenvatting (door Kathleen Art) (3 blz.).Het rapport, ‘Analyse van de mogelijkheden voor bos- en natuurontwikkeling in het klei-ontginningsgebied van Rumst en Boom na sanering en grondberging - Project RUMBOOLAR’,  opgesteld door INBO onderzoekers Bruno De Vos, Luc De Keersmaeker, Luc Denys en Jo Packet, kan je hier downloaden (221 blz., bijlagen incl.). Korte presentaties van de onderzoeksgegevens bij de thema’s uit het INBO rapport zullen vanaf juli raadpleegbaar zijn op deze site. Ook komt er een rubriek met antwoorden op de vragen die buurtbewoners doorgaven aan INBO. In de loop van de maand september staan de INBO medewerkers omwonenden en geïnteresseerden graag te woord tijdens een infomoment. Alle praktische info over dit infomoment zal nog worden meegedeeld.

Een milieudeskundige van De Vlaamse Waterweg inspecteerde het terrein op 23 april, 8 en 26 mei. Hij stelde vast dat het terrein op verschillende plaatsen betreden wordt, ondanks de verbodsborden.Lees hier zijn verslag. Vandalisme zorgt voor gevaarlijke toestanden. Het betreden van het afgezette terrein kan risico’s inhouden.Merk je iets op, verdachte handelingen, obstakels of vernielingen, meld het ons dan via contact@kleiputtenterhagen.be.

Op 6 mei kwam de Stuurgroep voor de 21ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.