Het MER, milieueffecten rapport, voor de sanering en de herinrichting van de kleiputten werd in december goedgekeurd. Onafhankelijke experten onderzochten de impact van de sanering en inrichting van het nieuwe landschap op de omgeving. We gaan hier dieper in op de effecten die de sanering en de heraanleg hebben op het water in het kleiputtengebied.

Situering bronpercelen verontreiniging anionen en kationen in grondwater.

Dit zijn de belangrijkste conclusies:

Grond- en oppervlaktewater
Met de sanering worden 2 historische stortplaatsen en het tussenliggende gebied en ook de verontreiniging van het (grond)water over het volledige inrichtingsgebied aangepakt.
De waterkwaliteit, zowel van grondwater als oppervlaktewater, werd in de INBO studie als slecht beoordeeld.
Aangezien de zones met hoogste concentraties anionen en kationen worden afgedekt en het hemelwater boven deze zone gecontroleerd afgevoerd wordt, zal er minder uitloging optreden en zal dit een positief effect hebben op de kwaliteit van het water dat de site richting Rupel verlaat.


Waterhuishouding
Met de sanering en de creatie van de nieuwe morfologie zal het huidige afwateringssysteem in het projectgebied gewijzigd worden. Het projectgebied zal volledig afwateren naar de Rupel. Het grondwater zal zich door de sanering en de creatie van een nieuw landschap op veel plaatsen dieper bevinden dan vandaag het geval is. Het projectgebied zal hierdoor over grote delen duidelijk droger worden. Lokaal zal echter water stagneren zodat vochtige plaatsen en open waterpartijen zich kunnen ontwikkelen. Natte zones hebben immers een meerwaarde voor fauna en flora. In de nieuwe morfologie worden de lager gelegen gebieden rondom de noordelijke plas natter.

De drainagegracht zal niet langer afstromen in de lager gelegen zones rond de noordelijke plas. Deze drainagegracht stroomt uit landbouwgebied en kan dus stikstof en fosfor bevatten. Daarom zal ze worden afgeleid naar het te creëren rietmoeras waar haar beperkte belasting geen enkel ecologisch probleem vormt omwille van de goede doorstroming en het zuiverend vermogen van het rietmoeras. Het rietmoeras wordt aangelegd op de locatie van de huidige centrale vijvers en zal op natuurlijke wijze van hoog naar laag afwateren.

Er komt een natte natuurverbinding tussen het inrichtingsgebied en de Rupel doordat er in het ontwerp een centrale vallei wordt voorzien tussen de geplande reliëfheuvels in en doorheen de ecocorridor Molleveld naar de Rupel.

De effecten van het project op de afwatering worden als aanzienlijk positief beoordeeld. Dit omdat een volledig natuurlijke afstroming wordt gecreëerd (vandaag gebeurt de afwatering deels artificieel via pomp) en er bovendien positieve effecten optreden voor fauna en flora ten opzichte van de bestaande toestand.

Tijdens de aanvullingswerken zullen volgende milderende maatregelen nodig zijn:

De afwatering van het inrichtingsgebied moet tijdens de werken gegarandeerd worden door regelmatige inspectie en ruiming van de bestaande afvoeren. Wanneer nodig, moet er een nieuwe afvoer worden gecreëerd met voldoende mogelijkheden voor ruiming (voldoende diameter en voldoende inspectiemogelijkheden).

Bij de aanvulling moet er variatie in vochttrappen gecreëerd worden door het aanbrengen van een verdichte bodemlaag in de heuvels met de glauconietrijke Formatie van Berchem, op een diepte van 1 - 1,5 m. Op plaatsen waar men natte standplaatsen wil creëren, mag de diepte van deze laag beginnen op 50 cm diepte.

Tijdens de werken van bemaling en drainage zullen de volgende milderende maatregelen nodig zijn:

Het bemalingswater dat vrijkomt bij de inkokering van het jaagpad zal geloosd worden in de Rupel. Het bemalingswater en drainagewater van de tunnel onder de Kapelstraat wordt geloosd in de overwelfde Potgatbeek ten zuiden van de Kapelstraat en stroomt zo naar de Rupel. Voor deze lozingen moet voldaan worden aan de milieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewater van VLAREM II. Alvorens lozing in de Rupel zal dit bemalingswater onderzocht worden op aanwezigheid van arseen, CZV (Chemisch Zuurstofverbruik), pH (zuurtegraad), en de nutriënten Kjedahl-N, totaal fosfor en orthofosfaat. De opvolging van de lozingsnormen zal gebeuren via periodieke monitoring. Bij start van de bemaling en drainage zal die wekelijks gebeuren gedurende één maand en vervolgens maandelijks. De frequentie van monitoring (zeker de wekelijkse monitoring) kan sneller afgebouwd worden in functie van de resultaten. Wanneer de concentraties in het onttrokken bemalings- en drainagewater ver onder de geldende lozingsnormen liggen, kan de frequentie worden afgebouwd.

Het onttrokken bemalings-/drainagewater van de tunnel onder de Kapelstraat, zal na zuivering, maximaal worden gebruikt bij het besproeien van de werfwegen en de grondaanvullingen.

Volgens de afgesproken beurtrol tussen de bodemsaneringsdeskundige, De Vlaamse Waterweg en de gemeente Boom, voerde Talboom Milieu in opdracht van De Vlaamse Waterweg in december 2020 een terreincontrole uit op het asbeststort, gelegen tussen de Bosstraat en de Kapelstraat, in Boom.
Hierbij werden in hoofdzaak volgende punten gemonitord:
− de staat van de afdeklaag;
− de staat van de omheining;
− nazicht van gekende locaties met asbest aan het maaiveld;
− inspectie van mogelijke nieuwe kritische locaties.

Het volledige verslag met foto's vind je hier.

Belangrijkste conclusies van het rapport

Omheining
Gaten in de omheining zorgen ervoor dat het asbeststort niet volledig is afgesloten. Er zijn beperkte sporen van betreding. Het is enkel mogelijk om via 2 plaatsen (observatiepunten 31 en 51, zie hiervoor het volledige verslag) het terrein onwetend te betreden, aangezien:
− er geen omheining is;
− er geen verwijzing is aangebracht m.b.t. de risico’s;
− er geen bord met aanduiding van het toegangsverbod aanwezig is.
Uit de toenemende begroeiing (die nu zonder betreding vrij kan uitbreiden) op alle paden en uit de afwezigheid van aanwijzingen van activiteiten op het terrein, blijkt dat de genomen voorzorgsmaatregelen nog steeds een afradend effect hebben.
Echter, gezien de nieuwe gaten in de omheining, de 2 niet-afgesloten paden en de matig verdichtende groei ter hoogte van de ongebruikte paden, wordt vastgesteld dat het terrein nog kan worden betreden en dit ook daadwerkelijk gebeurt.

Asbest
Op basis van de afstapping van het terrein en de eerdere KIWA-studie, blijkt dat er asbest in hechtgebonden toestand op diverse gemakkelijk te bereiken plaatsen aan het maaiveld aangetroffen werd. Bijkomend werd er in de KIWA-studie niet-hechtgebonden asbest vastgesteld op een bepaalde plaats (zie hiervoor volledig verslag). Deze locatie werd afgedekt met polyesterdoeken en ingekapseld met epoxyhars. Naast deze doeken is er wel nog hechtgebonden asbest vastgesteld.

Afdekking en taluds
De recent aangelegde afdeklaag vertoont reeds diverse erosiegeulen op de plaatsen waar er geen houtsnippers aangebracht zijn. De geulen zijn intussen groter geworden in vergelijking met de vorige terreincontrole. Verder zijn er sporen van verzakking in de aangebrachte afdekking met gestabiliseerd zand aanwezig en vormen er zich erosiegeulen in het talud.
Dit heeft als gevolg dat de beschermende zandlaag steeds dunner zal worden en dit na verloop van tijd steeds minder bescherming zal bieden.
De afdekking stopt nu aan de grens met de begroeiing. Als gevolg hiervan zijn de gekende asbesthoudende zones ten oosten van het stort en de voormalige werfwegen niet afgedekt. Echter, gezien de sterke begroeiing zijn deze locaties bijna onmogelijk te bereiken.

Verdere maatregelen

Toekomstplannen locatie
Het asbeststort maakt deel uit van een groter bodemsaneringsproject voor de hele zone met stortplaatsen. Hierin worden de definitieve saneringsmodaliteiten opgemaakt.

Toegankelijkheid
De omheining is nog onvolledig met 2 mogelijke toegangen tot het stort. De omheining moet worden gerepareerd of te worden verbeterd op de beschadigde punten. In het zuidwestelijke deel, nabij de niet-afgesloten tuinen en in het noorden, in het bos, wordt geadviseerd om de toegang tot de zone met asbeststort volledig af te sluiten.

Risicolocatie
Op basis van dit rapport is de aanwezigheid van asbest op het maaiveld nogmaals bevestigd. Het terrein is nog steeds toegankelijk voor wie “doelbewust” het asbeststort wil betreden. De aanwezige omheiningen blijken echter een aanzienlijk afradend effect te hebben op de onwetende passant. De aanwezigheid van asbest aan het maaiveld kan echter nog steeds een risico inhouden voor de aanwezigen.

Stabiliteit
Een bijkomend risico wordt gevormd door de huidige en toekomstige verzakkingen ter hoogte van de steilste taluds. Door regenval zijn de bestaande erosiegeulen in de afdeklaag uitgebreid. Deze moeten worden gedicht. Daarnaast bestaat de kans dat het begroeide talud bij storm (vallende bomen) een versnelde vrijgave van asbest kan veroorzaken. In afwachting van de sanering wordt geadviseerd om na stormweer of hevige regenval deze kritische punten bijkomend te inspecteren.

UPDATE:

In de week van maandag 18/01 – vrijdag 22/01 werden er onderhoudswerken op het stort  uitgevoerd alsook herstellingen aan de omheining:

In de kleiputten zijn er ter hoogte van het voormalige asbeststort aan de Bosstraat en de Kapelstraat momenteel onderhoudswerken aan de gang.

Hierbij worden

Volgens de planning zouden deze onderhoudswerken eind van de week moeten afgerond zijn.

Het MER, milieueffecten rapport, voor de sanering en de herinrichting van de kleiputten werd goedgekeurd. Onafhankelijke experten onderzochten de impact van de sanering en inrichting van het nieuwe landschap onder andere voor water en bodem. We gaan hier dieper in op de effecten die de sanering en de heraanleg hebben op de bodem in het kleiputtengebied.

De voornaamste conclusies zijn:

De sanering bestaat uit de afdekking van 2 historische stortplaatsen (zones 1 en 2 op weergave hieronder) en het tussenliggende gebied (zones 3 en 4) waarmee tegelijk de verontreiniging van het (grond)water over het volledig inrichtingsgebied wordt aangepakt.

Met de sanering wordt het risico van het asbeststort weggenomen en de uitloging uit het huisvuilstort en het tussenliggend gebied beperkt. Ook wordt het risico op blootstelling aan zware metalen op het gipsstort door afdekking weggenomen. Op de bodemkwaliteit in het gebied zal deze sanering een aanzienlijk positief effect hebben. 

                                       Situering van verdachte zones in de voormalige groeve 
           

Tijdens de aanvullingswerken zijn volgens het MER de volgende milderende maatregelen aangewezen:

*Bodemverdichting

Een bodem met een goede structuur heeft grote poriën en hierdoor een lage dichtheid. Dit bevordert de beluchting, waterdoorlatendheid en worteldoordringbaarheid van de bodem. Als gevolg van betreding en bewerking kan de bodemstructuur gedeeltelijk of volledig vernietigd worden, waardoor het poriënvolume afneemt en de dichtheid toeneemt. Dit noemt men bodemverdichting.  Dit kan een negatief effect hebben op de toekomstige vegetatieontwikkeling.

** Formaties
De vanuit de Oosterweelwerf naar Rumst aan te voeren geologische lagen van de ondergrond, ook wel ‘formaties’ genoemd,  die gebruikt zullen worden voor de aanvulling  zijn -uiteraard binnen het pallet vrijkomende formaties bij de Oosterweelwerf- bepaald vanuit een ecologisch perspectief. De keuze van de grondsoorten werd gemaakt in functie van het creëren van specifieke habitats maar bovenal in functie van een bodemkundige uitgangssituatie die gunstig is voor een gevarieerd en duurzaam bos.  Dit wordt uitvoerig besproken in het MER (paragraaf 7.4.3.3.3 van de discipline Biodiversiteit). Deze keuzes zijn gebaseerd op de studie van INBO (De Vos et al., 2020). Hiervoor werden ca. 87 stalen uit 12 boringen (dd. 2019 en 2020) langsheen het betreffende Oosterweeltransect gebruikt voor ecologisch onderzoek van de geolagen als bodemvormende materialen voor de bos- en natuurinrichting in de kleiputten.

Het MER is een openbaar document waarin de milieueffecten van de sanering en de herinrichting van de kleiputten en eventuele alternatieven worden onderzocht. Omdat voor de sanering ontbossing noodzakelijk is evenals de bouw van een tijdelijke kade aan de Rupel, moet dit MER worden opgesteld.

Het MER beslist niet of het project een vergunning krijgt.  Dit wordt beslist door de vergunningverlener. Die dient  uiteraard wel rekening te houden met de resultaten ervan.
De niet-technische samenvatting is een samenvatting in niet-technische taal (233 p) van het eigenlijke milieueffectrapport (MER) (1123 p) en is bestemd voor publiek en belanghebbenden.

Omdat ook de niet-technische samenvatting met 233 p nog zeer omvangrijk is, vatten we het MER voor de kleiputten in dit overzicht nog verder samen. We willen publiek en belanghebbenden relevante informatie over het project zo bevattelijk mogelijk bezorgen om de publieke participatie in het vergunningsproces te bevorderen.  Samenvatten is echter keuzes maken en details verliezen. N.B.: Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde.

Aan de hand van nieuwsbrieven zullen de verschillende onderdelen van het MER extra worden toegelicht. Schrijf je daarom zeker in op de nieuwsbrief. Met vragen kan je steeds terecht op onze FAQ en op contact@kleiputten.be

Op 28 oktober kwam de Stuurgroep voor de 24ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

De grondeigenaars, De Vlaamse Waterweg en de provincie Antwerpen, leverden een voorbereidende studie af aan OVAM waarin 4 saneringsvarianten tegenover elkaar werden afgewogen. Uit deze afweging kwam de eerder gecommuniceerde saneringsmethode die bestaat uit afdekking van de 3 storten (asbest-, huisvuil- en gipsstort)  en voldoende ophoging zodat herbebossing en herinrichting van het gebied mogelijk worden, als beste variant.

Tractebel maakte deze studie op met daarin de zogenaamde BATNEEC-afweging. Uit de onderzochte en voorgestelde saneringsvarianten kiest de bodemsaneringsdeskundige van OVAM de ‘best beschikbare techniek tegen een redelijke kostprijs’. Dit is het BATNEEC-principe (Best Available Technique Not Entailing Excessive Costs). De afweging omvat zowel het haalbaarheidsonderzoek van de relevante bodemsaneringstechnieken, als de gevraagde multicriteria analyse. Tractebel bezorgde OVAM ook de nodige hydrologische, stabiliteits- en geotechnische informatie. OVAM verklaart zich in een brief aan de eigenaars akkoord met de besluiten in de rapporten.

Lees hier de brief van OVAM.
Een samenvatting van de BATNEEC afweging kan je hier lezen. N.B.:Deze samenvatting heeft een louter informatieve en geen procedurele waarde.
Veelgestelde vragen rond de sanering staan hier gegroepeerd, altijd handig!

De volledige studie  vind je hier: BATNEEC, Rapport Waterbalans, Nota integratie randvoorwaarden ontwerp, Ondersteunde nota Tractebel/Pollux

In Rupel.blad oktober 2020, het driemaandelijks natuurmagazine voor de leden van Natuurpunt in de Rupelstreek en Aartselaar, legt Erik De Keersmaecker, voorzitter van Natuurpunt Rupelstreek, uit waarom "dit een unieke en mogelijk ook enige kans is om de wanbeslissing van 20 jaar geleden om te draaien en de oude kleiputten Boom/Terhagen voor altijd een natuurtoekomst te geven".

Het volledige artikel kan je hier downloaden.

Rupel.blad oktober 2020 – natuurmagazine Natuurpunt Rupelstreek/Aartselaar

Erik De Keersmaecker – voorzitter Natuurpunt Rupelstreek

Email: info@natuurpuntrupelstreek.be

Mooie opruimactie in de kleiputten door de leden van het actiecomité Red Onze Kleiputten. Ze verzamelden maar liefst 61 kg zwerfvuil in het gebied. Zo’n opruimacties verdienen een schouderklopje. Spijtig dat in de persverklaringen van de actiegroep een foutief beeld van het project wordt aangevoerd.

De aanplanting van een duurzaam, klimaatbestendig bos ter vervanging van een bedreigde bosgroei op het stort wordt verzwegen. En die sanering, maar ook de heraanplanting van het bos, vereist juist een omvangrijke grondaanvoer. Een duurzaam klimaatbestendig bos wordt aangeplant op een te saneren stortplaats waar het huidig bos bedreigd is in haar voortbestaan (zie hiervoor conclusies INBO studie ). De grondaanvoer is noodzakelijk voor de landschapsherinrichting met nieuw bos en groene zones volgens het ontwerp dat samen met de omwonenden werd uitgetekend.

Foto: ©rv De vrijwilligers van actiegroep ‘Red Onze Kleiputten’ haalden kilo's afval uit het natuurgebied.
BRON: hln.be

Op 2 september kwam de Stuurgroep voor de 23ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Na de meetcampagne van december 2019 tot en met maart 2020, volgde van april tot en met juni 2020 nog een meting van de asbestconcentratie in de omgevingslucht van het voormalige asbeststort. Hiervoor werd de lucht grondig getest op vier verschillende locaties: 3 aan de Bosstraat en 1 aan de Kapelstraat. Er werden ditmaal geen asbestvezels aangetroffen. 

Eindbesluit van de volledige studie 

In deze meetcampagne werden gedurende 6 maanden 4 meettoestellen ingezet, in totaal werden 256 filters geanalyseerd. Dit gebeurde met de uiterst verfijnde methode van de transmissie elektronen microscopie. Van de bemonsterde filters werden er een aantal geselecteerd met een worst-case benadering.

Op 2 van 28 geselecteerde filters werd asbest aangetroffen. De hoogst gemeten asbestconcentratie is 54 v/m³.
Dit concentratieniveau wordt als zeer licht verhoogd t.o.v. de achtergrondwaarde beoordeeld en is ver beneden de wettelijke daggemiddelde grenswaarde van 5000 v/m³.

De gemiddelde asbestconcentratie in de omgeving van de site ligt tussen 1 en 25 v/m³, afhankelijk van de manier waarop meetwaarden beneden de detectielimiet in rekening worden gebracht. De laagste gemiddelde waarde van 1 v/m³ ligt 500 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 1000 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II.
De hoogste gemiddelde waarde van 25 v/m³ ligt 20 keer lager dan de jaargemiddelde richtwaarde van Vlarem II en 40 keer lager dan de jaargemiddelde grenswaarde van Vlarem II.

Ongeacht de berekeningswijze ligt de gemiddelde asbestconcen-tratie in de omgeving van het voormalige asbeststort ruim onder de wettelijke normen.

De erosiegeulen in de voorlopige afdeklaag van het stort kunnen op lange termijn asbest blootleggen, deze vormen een blijvend aandachtspunt op het terrein.

Het volledige rapport kan je hier downloaden.

Volgens de afgesproken beurtrol tussen de bodemsaneringsdeskundige, De Vlaamse Waterweg en de gemeente Boom, voerde de milieudienst van de gemeente Boom op 1 september een terreincontrole uit.

Tijdens de rondgang werd er extra aandacht besteed aan de kritieke punten die aangehaald werden in het verslag voor de periode mei/juni én aan de effecten die de afgelopen droogte en stormen gehad kunnen hebben op het asbeststort.

Belangrijkste conclusies van het rapport

- Er werd geen nieuwe onbedekte asbest vastgesteld. De plaatsen met onbedekte asbest waar men makkelijk kon geraken zijn ontoegankelijk gemaakt door de omheining te verbeteren.

- Het talud in zandcement is in goede staat afgezien van één scheur (ongeveer 1,5 m) aan de bovenrand. Deze moet goed gemonitord worden.

- Extra aandacht is nodig voor verdere erosie van de stukken grond die niet werden bedekt met houtschors. Mogelijk moet ook hier bij verdere uitspoeling een houtschorslaag aangebracht worden.

- De omheining werd op verschillende plaatsen beschadigd en hierdoor is het terrein toegankelijk. De verbinding tussen de Nachtegaalstraat en de kleiput ter hoogte van punt 21 werd beter afgezet.

- De zone oogde groen. Er was geen sprake van bijzondere plantensterfte noch van planten die als gevolg van droogte vervroegde bladval vertoonden of slappe bladeren hadden.

- Ten opzichte van de situatie in april en mei is er geen opmerkelijke boomsterfte of ontworteling. Er werd één dode boom opgemerkt, deze wordt best preventief verwijderd om ontworteling tijdens een storm te voorkomen.

Je kan het volledige verslag hier downloaden.

In opdracht van De Vlaamse Waterweg nv zal studiebureau Talboom Milieu vanaf midden juli enkele grondboringen uitvoeren en peilbuizen plaatsen ter hoogte van een tiental woningen in de Bosstraat in Boom. De betrokken bewoners ontvangen hierover alle informatie in hun brievenbus.

Het uitvoeren van dit veldwerk kadert niet in de geplande sanering van de Kleiputten in Terhagen en Boom. Gezien er in 2014 al een sanering heeft plaats gevonden op deze locaties (grond afgegraven tot -70 cm / textieldoek geplaatst / terug aangevuld met propere grond), hebben we er vertrouwen in dat er geen bijkomende sanering noodzakelijk zal zijn maar dit moet bevestigd worden door de boringen die nu zullen doorgaan. Dan pas heeft OVAM alle info in handen om een bodemattest te kunnen afleveren waarop staat dat er geen saneringsplicht meer rust op deze gronden en een overdracht dus kan (mits gebruiksbeperkingen).

Klik hier voor het boorplan.

Omdat er bij een aantal recente gemelde waarnemingen van de aanwezigheid van Kamsalamanders in de regio vragen rezen over de verspreiding van deze amfibiesoort in het projectgebied werd aan INBO de opdracht gegeven om via DNA-analyse van waterstalen duidelijkheid te bieden. Er werden waterstalen genomen in alle 14 vijvers, poelen en sloten in de vallei van de Oude Potgatbeek. Via de DNA-analyse kan met absolute zekerheid vastgesteld worden of en in welke mate Kamsalamanders in deze waterpartijen voorkomen. Aan de INBO-onderzoekers werd ook gevraagd vast te stellen of er geschikte habitat voor deze diertjes aanwezig is. In het eDNA-rapport kan je de resultaten lezen: in 4 van de 14 waterpartijen werd de Kamsalamanders vastgesteld. 3 van deze 4 waterpartijen blijven behouden in het project. Momenteel is er zeer weinig geschikte habitat aanwezig voor Kamsalamanders. De natuurinspectie ontving dit eDNA-rapport, zodat er de nodige conclusies uit kunnen worden getrokken. De resultaten worden tevens meegenomen in het Milieueffectenrapport, zodat het sanerings- en landschapsherstelproject rekening kan houden met de Kamsalamander-populatie en het project deze populatie kan ondersteunen en laten bestendigen.
Download hier het volledige rapport:

Studiebureau Talboom Milieu inspecteerde in opdracht van De Vlaamse Waterweg het terrein op 26 mei en 5 juni.

Belangrijkste conclusies van het rapport

- Zone met niet-hechtgebonden asbestdeeltjes uit KIWA-rapport (talud Bosstraat) is OK, er is enkel nog  hechtgebonden asbest op de talud aanwezig.

- De afdeklaag vertoont (beperkte) erosiegeulen waar er geen houtsnippers aanwezig zijn.

- Er zijn nog zones met (dagzomende) asbesthoudende materialen, telkens in begroeiing en op zeer moeilijk bereikbare plaatsen.

- Er werden gaten in de omheining en ontbreken van prikkeldraad geconstateerd.

De aannemer heeft de omheining hersteld. Enkel lage “FAUNA-passage” gaten met tenminste 3 ursusdraadlagen bovenaan zijn gebleven.

In september en december volgen nieuwe terreincontroles.

Je kan het volledige verslag hier downloaden.

Op 1 juli kwam de Stuurgroep voor de 22ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

In de maanden januari tot april van dit jaar was een onderzoeksteam van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) aan het werk in de kleiputten van Terhagen en Boom. De wetenschappers keken naar de huidige milieu- en natuurkwaliteit, en welke kansen er zijn voor het natuurgebied na sanering en landschapsreconstructie.

De medewerkers van INBO verwerkten de analyses en interpretaties van de grond- en waterstalen tegen de klok en met corona-restricties in een 133 bladzijden tellend rapport.

We zetten de belangrijkste conclusies uit het onderzoek op een rijtje. Lees hier de samenvatting (door Kathleen Art) (3 blz.).

Het rapport, ‘Analyse van de mogelijkheden voor bos- en natuurontwikkeling in het klei-ontginningsgebied van Rumst en Boom na sanering en grondberging - Project RUMBOOLAR’,  opgesteld door INBO onderzoekers Bruno De Vos, Luc De Keersmaeker, Luc Denys en Jo Packet, kan je hier downloaden (221 blz., bijlagen incl.).

Korte presentaties van de onderzoeksgegevens bij de thema’s uit het INBO rapport zullen vanaf juli raadpleegbaar zijn op deze site. Ook komt er een rubriek met antwoorden op de vragen die buurtbewoners doorgaven aan INBO.
In de loop van de maand september staan de INBO medewerkers omwonenden en geïnteresseerden graag te woord tijdens een infomoment. Alle praktische info over dit infomoment zal nog worden meegedeeld.

Een milieudeskundige van De Vlaamse Waterweg inspecteerde het terrein op 23 april, 8 en 26 mei.
Hij stelde vast dat het terrein op verschillende plaatsen betreden wordt, ondanks de verbodsborden.
Lees hier zijn verslag.

Vandalisme zorgt voor gevaarlijke toestanden. Het betreden van het afgezette terrein kan risico’s inhouden.
Merk je iets op, verdachte handelingen, obstakels of vernielingen, meld het ons dan via contact@kleiputtenterhagen.be.

Op 6 mei kwam de Stuurgroep voor de 21ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

In 2021 worden de voormalige stortplaatsen in de Terhaagse en Boomse kleiputten gesaneerd, tot die tijd gelden er voorlopige maatregelen ter bescherming van omwonenden en bezoekers van het gedeelte van het terrein waar zich het asbeststort bevond. De veiligheid van dat gebied wordt gegarandeerd door luchtmetingen en terreincontroles.

Resultaten van de luchtmetingen  

Op drie locaties (Bosstraat (Boom) 216 en 76 en Kapelstraat 88 (Rumst)) zijn gedurende de periode 1 december – 31 maart meetstations met filters geplaatst die om de twee dagen met verse filters zijn vervangen. Uit deze verzameling filters (127 in totaal) zijn 12 filters gekozen om een analyse op de aanwezigheid van asbestvezels op door te voeren. De keuze voor welke filters in detail geanalyseerd moeten worden is door de wetenschappers gemaakt op basis van bv. weersomstandigheden zodat de kans om asbest (afkomstig uit het asbeststort) aan te treffen op deze filters het grootst is. Er worden dus alleen die filters onderzocht die volgens de inschatting van experten het meest met asbest vervuild zouden moeten zijn.

Enkel op twee van de twaalf filters werd een aantal asbestvezels aangetroffen. Beide filters zijn afkomstig van de meetplaats in de Kapelstraat. Op de twee andere filters van de Kapelstraat en alle acht filters van de Bosstraat werd geen asbest teruggevonden.

De concentratie van de twee filters ligt met 37v/m³ en 54v/m³ niet alleen 10 keer lager dan de richtwaarden van de Vlaamse overheid (500v/m³) maar bevindt zich eveneens in de buurt van de zogenoemde ‘achtergrondwaarde’ (6v/m³-30v/m³). Deze achtergrondwaarde geeft de concentraties van asbest in de lucht weer die op een ‘gemiddelde plek’, en dus zonder asbestverontreinigingen in de buurt, sowieso voorkomen. De achtergrondwaarden waarmee hier rekening wordt gehouden zijn afkomstig van omgevingsmetingen in Nederland. Er is geen gevaar voor de volksgezondheid: de norm die de Vlaamse overheid oplegt wordt verre van overschreden. De standplaats van het meetstation in de Kapelstaat wordt verlengd tot eind juni om de situatie in de gaten te houden.

Hoezo achtergrondwaarde?

Asbest werd gebruikt voor talrijke toepassingen, meer bepaald in de bouwsector. Het zal dan ook nog lange tijd in onze leefomgeving aanwezig zijn. Asbesthoudend materiaal in goede staat is op zich niet gevaarlijk. Het gevaar schuilt in het vrijkomen van fijne asbestvezels en het inademen ervan, bijvoorbeeld bij het gebruik van boormachines of hogedrukreinigers. Maar ook door verwering van de buitenzijde van een asbesthoudende dak- of gevelbekleding kunnen vrije asbestvezels voorkomen in de omgevingslucht: in Nederland zijn er daardoor gemiddeld 35 asbestvezels aanwezig per kubieke meter lucht. Voor Vlaanderen bestaan er geen recente metingen, maar de concentraties zouden minstens gelijkaardig zijn. OVAM is de autoriteit in Vlaanderen op het vlak van asbest. Op hun website lees je dat gezondheidsproblemen ten gevolge van asbest hoofdzakelijk voorkomen bij mensen die beroepshalve hun ganse loopbaan (onbeschermd) met asbest in aanraking komen. De kans op asbest gerelateerde gezondheidsproblemen bij mensen die toevallig al eens met asbest in aanraking komen wordt geschat op 1 op 16.000.000. Ter vergelijking met reële gevallen: de kans dat een kind vóór zijn 15 jaar het slachtoffer is van een dodelijk ongeval op de openbare weg is 1 op 100.000 (cijfers Vlaams Gewest)!

Het volledige rapport van de luchtmetingen kan je hier raadplegen.

Terreincontroles

Milieudeskundigen voeren regelmatig controles uit op het terrein. Halfjaarlijks is er een rondgang (zomer-winter) door een bodemdeskundige, twee keer per jaar door de milieudiensten van de gemeenten Boom en Rumst en twee keer per jaar door de Vlaamse Waterweg. Daarbovenop kan er steeds een extra controle in opdracht van de burgemeester van Boom of Rumst plaatsvinden naar aanleiding van stormen of rampen.
Tijdens deze inspectierondes worden plaatsen waar oude asbestbuizen aan de oppervlakte komen extra nagekeken. Ook wordt de omheining gecontroleerd op vandalisme en andere schade. Verder wordt gekeken of de afdekgrond niet aan erosie onderhevig is.

figuur 2: luchtbeeld met situering van de meetlocaties en perimeter asbeststort

Bekijk nu het animatiefilmpje waarin wordt uitgelegd wat er op til staat in de kleiputten van Terhagen & Boom. Met dit filmpje willen we de buurtbewoners en iedereen met vragen rond de sanering zo duidelijk mogelijk op de hoogte brengen van wat er gaat gebeuren.

Benieuwd? Klik dan hieronder snel op play!

Door de corona-maatregelen kon de infomarkt van 21 april niet plaatsvinden, maar we houden jullie graag op de hoogte via onze beschikbare kanalen en die van de projectpartners. Van zodra een nieuwe studie is afgerond of er ander nieuws is, zetten we het online en in de nieuwsbrief. De infomarkt wordt verplaatst naar het najaar. 

In het kader van de verspreiding van het coronavirus kan de geplande infomarkt op 21 april niet doorgaan.

Op onze website houden we je op de hoogte van een nieuwe datum. Hiervoor moeten we de voorzorgsmaatregelen afwachten. 

Op 5 maart kwam de Stuurgroep voor de 20ste keer samen. Het verslag van deze vergadering kan je hier lezen.

Corona update: de coronacrisis en de daaruit volgende restricties die o.m. verplaatsingen voor terreinonderzoeken betreffen, brengen een vertraging mee voor de geplande onderzoeken op het terrein.
Wij verwachten het eindverslag van INBO momenteel in de maand mei.

Nog de hele maand februari is een onderzoeksteam van INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, olv Dr. Ir. Bruno De Vos aan het werk in de kleiputten. De wetenschappers kijken of het huidige bos klimaatrobuust is en hoe er betere kansen kunnen komen voor het toekomstige bos.

Ook onderzoeken ze of de gronden die zullen worden aangevoerd voor de realisatie van de sanering en de landschapsbouw al dan niet aangerijkt moet worden (met bv organische stof, teelaarde, …) om voldoende mogelijkheden te bieden voor een volwaardig en divers bos. Ze nemen stalen van gronden (ook op het asbeststort), mossen, korstmossen en stilstaande wateren in de kleiputten. Nadien zullen de onderzoekers richting toekomstige Oosterweelwerf gaan om er bijkomende grondstalen te nemen van de aan te voeren gronden om deze nog nauwkeurig te karakteriseren.

Heb jij een vraag voor het INBO team en is er iets wat jij graag onderzocht wil zien in de kleiputten? Laat het ons dan zeker weten via contact@kleiputten.be

Bodemstaalnames door INBO wetenschappers in de asbestzone.

De chemische samenstelling van de strooisellaag is een goede indicator voor de verontreinigingsgraad van het huidige bosecosysteem. 18 locaties over het gehele projectgebied werden bemonsterd.

Profielboringen leren ons hoe de bodems zijn opgebouwd. De bodemeigenschappen en verontreinigingsgraad worden nagegaan. We hebben hier te maken met anthrosols/technosols:een type bodem volgens een internationaal bodemklassifikatie systeem (World Reference Base). Het zijn door de mens sterk beïnvloedde bodems (stadsbodems, verharde bodems) en dat is hier ook het geval door de vele resten van dakpannen en bakstenen, maar ook (micro-)plastics en ander afval dat in de bodemprofielen wordt teruggevonden.

Het huidige bos wordt door de omwonenden gebruikt, ondermeer voor winning van berkensap. INBO onderzoekt of dit 'bosproduct' wel veilig is om drinken.