Provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv bereiden een nieuw bodemsaneringsproject voor. Een nieuwe Vlaamse beoordelingsmethode en meer kennis over de PFAS-verspreiding in de kleiputten Terhagen maken een minder ingrijpende sanering mogelijk.  

Ingrijpende sanering leek wenselijk

In het eerdere bodemsaneringsproject onderzocht een onafhankelijk erkend bodemsaneringsdeskundige verschillende saneringsvarianten. Volgens de toen geldende methodiek ‘best beschikbare techniek tegen een redelijke kostprijs’ kwam als beste variant naar voor: een grondige isolatie van beide storten en de tussenliggende zones door afdekking en met een voldoende ophoging voor herbebossing en landschapsbouw. De provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv dienden dat in 2022 als saneringsproject bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) in. OVAM vroeg vervolgens extra informatie en aanvullingen wat tot bijkomend onderzoek leidde waardoor de PFAS-verontreiniging in het huisvuilstort aan het licht kwam.

Nieuwe regelgeving maakt minder ingrijpende sanering mogelijk

De provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv werken de komende maanden een nieuw bodemsaneringsproject voor de Kleiputten Terhagen uit. Tijdens bijkomend onderzoek in 2023 werd de aanwezigheid van PFAS in het huisvuilstort en de naastgelegen visvijver vastgesteld. Dat leidde tot extra onderzoeken om de wijdere verspreiding van die PFAS in kaart te brengen. De PFAS-verontreiniging moet immers ook in het bodemsaneringsproject worden opgenomen. In 2023 stelde de OVAM ook een nieuwe beoordelingsmethode vast die de manier om verschillende saneringsvarianten tegen elkaar af te wegen, wijzigt. Zo wegen de impact van een sanering op de bestaande natuur en het gegenereerde transport negatiever door. De grondigheid en de kostprijs van een sanering wegen dan weer minder zwaar door. Het oorspronkelijke saneringsproject met een omvangrijke afdekking en grote terreinophoging wordt hierdoor minder waarschijnlijk. We verwachten dat een sanering die zich beperkt tot een isolatie van beide storten en met minder aanvoer van grond beter tegemoet zal komen aan de nieuwe criteria. Een minder ingrijpende sanering dus, waarmee hopelijk ook een einde komt aan de jarenlange discussie met de buurt.

Voorrang voor asbeststort

De saneringswijze voor het asbeststort wijzigt niet, de eindafwerking mogelijks wel. Beide storten worden nog steeds samen bekeken, in één gezamenlijk bodemsaneringsproject, want de administratieve aanpak is identiek, ook qua doorlooptijd. Zodra de saneringswerken starten, komt het asbeststort wel als eerste aan de beurt. De sanering en definitieve afwerking van het asbeststort is en blijft voor De Vlaamse Waterweg een prioritair dossier. We blijven streven naar een gezamenlijke, duurzame aanpak van beide storten. Wanneer de saneringswerken starten, is afhankelijk van de doorlooptijd en eventuele reacties of bijkomende vragen van OVAM.

Volgende stappen

In het nieuwe bodemsaneringsproject nemen de provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv nieuwe en dus ook minder ingrijpende saneringsmogelijkheden op. Ze wegen die af volgens de nieuwe beoordelingsmethode en maken een milieueffectenrapport (MER) op om te komen tot de beste saneringsvariant. Daarover zal een openbaar onderzoek lopen zodat iedereen er zijn mening over kan geven. De eindbeslissing van OVAM bepaalt tenslotte de saneringswijze en ook hoe het gebied er na de sanering uitziet.

Op de hoogte blijven?

De meest actuele informatie is steeds beschikbaar op deze website. Je kunt je ook abonneren op de nieuwsbrief over dit project. Vragen over dit project? Contacteer de projectleiders via sanering.kleiputten@provincieantwerpen.be.

Na de storm Floriane onderzocht De Vlaamse Waterweg het asbeststort. Ze controleerde enerzijds de stortplaats zelf en anderzijds de omheining rond de site.

De storm richtte gelukkig geen schade aan. Men stelde wel vast dat enkele houten omheiningspalen het binnenkort kunnen begeven; daar wordt de omheining hersteld.

Ook zijn er in de omheining, die 2 maanden geleden vernieuwd werd, verschillende gaten geknipt. De foto toont de omheining ter hoogte van de buurtweg van de Bosstraat waarin een doorgang is geknipt.

Klik door naar het verslag van de terreincontrole voor meer informatie.

 

Op dinsdag 3 september start in de Kleiputten Terhagen een bijkomend onderzoek rond de stopzetting van de verspreiding van vervuilende stoffen zoals PFAS. Het onderzoek bestaat uit boringen en sonderingen in en rond het vroegere huisvuilstort. Om die uit te voeren, moet de toegang vrijgemaakt worden. Daarvoor kregen we een beperkte kapvergunning. Het betreft geen ontbossing, noch de start van de sanering. We verwachten geen hinder voor de omwonenden.

Het onderzoek moet uitwijzen of de omliggende kleidijken het vroegere huisvuilstort in de Kleiputten Terhagen in Rumst voldoende insluiten. We bekijken ook of de – op sommige plaatsen erg dunne – kleilaag bovenop het huisvuilstort de verspreiding van verontreinigende stoffen voldoende tegenhoudt.

Werken op het terrein

Het onderzoek bestaat uit boringen en sonderingen, heel diep in de kleidijken en in de afdeklaag van het vroegere huisvuilstort. Dat gebeurt door een zware boormachine die we zoveel mogelijk via de bestaande paden ter plaatse brengen. Zijn de paden niet breed genoeg, dan maaien we de bramen en worden omstaande bomen gesnoeid. Op het begroeide deel van het huisvuilstort maken we een nieuwe doorgang vrij en moeten dus bomen gekapt worden. Gelukkig gaat het om jonge bomen, wilgen en berken, die spontaan zijn opgeschoten. Experts verzekeren dat die bomen na de werken, als het pad niet meer gebruikt wordt, opnieuw spontaan opschieten dus het gaat niet om loutere ontbossing die tot een kale plek leidt. Het Vlaamse Agentschap voor Natuur en Bos leverde voor de werken een kapvergunning af.

Om het terrein toegankelijk te maken voor een zware boormachine starten de werken komende dinsdag, 3 september. Ze duren vermoedelijk één week. Vanaf half september voeren de machines de boringen en sonderingen uit. Veldwerk dat op verschillende momenten en verspreid over een drietal weken gebeurt. Enkel op de effectieve werkdagen zijn de wandelpaden niet toegankelijk. We verwachten geen hinder voor de omwonenden en vragen iedereen om zich verantwoordelijk te gedragen en dit onderzoek niet tegen te werken. Dat gebeurde wel bij eerder PFAS-onderzoek toen onbekenden enkele peilbuizen die de hoeveelheid PFAS moesten meten, vernietigden.

Eerder onderzoek

De Kleiputten Terhagen in Rumst en Boom bestaan uit een Eternit-stort met asbest, nu eigendom van De Vlaamse Waterweg, een voormalig huisvuilstort, nu eigendom van de provincie Antwerpen, en omliggende gronden. OVAM (de Vlaamse Openbare Afvalmaatschappij) verplicht de grondeigenaars van dit sterk verontreinigde gebied om de bodem te saneren. Daarvoor is het belangrijk om de mate van de verontreiniging en de verspreiding ervan zo goed mogelijk in kaart te brengen. 

Het eerste bodemonderzoek in 2014 stelde vast dat de afdeklaag van het asbeststort sterk verontreinigd is met zware metalen, dat het grondwater verontreinigd is door het huisvuilstort en dat die verontreinigingen zich naar de nabij gelegen Rupel verspreiden. Daaropvolgende bodemonderzoeken en pomproeven leverden heel wat bijkomende inzichten op over de huidige toestand van het stortmateriaal, de soort verontreiniging en de impact ervan.

Elk onderzoek leverde niet alleen bijkomende kennis op, het bracht ook telkens nieuwe vragen naar boven. Zo kwam einde 2023 de aanwezigheid van PFAS in het huisvuilstort en nabij de visvijver aan het licht. De provincie Antwerpen wil met dit bijkomende onderzoek te weten komen hoe de verspreiding van PFAS en andere verontreinigende stoffen optimaal verhinderd of vermeden kan worden. De geplande werken kaderen in voorbereidende onderzoek, het gaat dus nog niet om de bodemsanering zelf.